Σε μία πραγματικότητα που η à la carte αγάπη μας προς το ζωικό βασίλειο επιλέγει ποια ζώα θα θανατωθούν προς τέρψη μας και ποια όχι, η ακαδημαϊκός Αναστασία Ψειρίδου εξηγεί γιατί υπάρχουν επί της ουσίας μόνο οι βίγκαν και οι μη βίγκαν.
Σε αυτόν λοιπόν τον πλανήτη που οι γκρίζες ζώνες, τα ασαφή όρια αναφορικά με τη διατροφή ολοένα και πληθαίνουν και που, αντί να μας διαφωτίζουν, μας μπερδεύουν περισσότερο, συνομιλούμε για αυτόν τον κόσμο που μοιραζόμαστε μαζί, όπου η αβλάβεια είναι μονόδρομος.
♦ της Ευτυχίας Φράγκου
♠ Πώς ξεκίνησε η διαδρομή του βιγκανισμού για εσάς;
Ξεκίνησε αργά ένα βράδυ στις διακοπές Χριστουγέννων του 2006. Ένιωσα ότι πρέπει να ασχοληθώ πιο σοβαρά με τη διατροφή μου. Άρχισα να διαβάζω στο διαδίκτυο και βρέθηκα μπροστά στη φρίκη της παραγωγής γαλακτοκομικών και γενικά της χρήσης ζώων για ανθρώπινους σκοπούς. Εκείνο το βράδυ, αυτά που θεωρούσα λογικά για το τι είναι αγάπη προς τα ζώα καταρρίφθηκαν και υιοθέτησα νέες αρχές.
♠ Πέρα από μία απόφαση, προφανώς ηθικού προσανατολισμού, ήταν και μία απόφαση ενίσχυσης της υγείας σας;
Το να γίνω βίγκαν ήταν καθαρά ηθική απόφαση· αφορούσε το πώς θεωρούσα σωστό να φέρομαι στα άλλα ζώα. Τα οφέλη στην υγεία, στο περιβάλλον, και αλλού τα ανακάλυψα αργότερα και ενίσχυσαν τη βεβαιότητά μου ότι είχα πάρει τη σωστή απόφαση.
♠ Η χορτοφαγία είναι η πύλη προς τον βιγκανισμό; Πώς αντιμετωπίζουν οι βίγκαν τους lacto–vegetarians, τους ovo–vegetarians, τους lacto–ovo–vegetarians, τους pollotarians, τους pescatarians, flexitarians κ.ο.κ.;
Όλες οι υποκατηγορίες των κάτι -χορτοφάγων έχουν ένα κοινό στοιχείο μεταξύ τους: χρησιμοποιούν ζώα για ένδυση, τροφή, διασκέδαση, κ.λπ. Αυτό που αλλάζει σε κάθε υποκατηγορία είναι τα είδη ζώων στα οποία ο φέρων του τίτλου αποφασίζει ότι είναι ΟΚ να ασκήσει βία. Θεωρώ ότι όλες οι χορτο-λέξεις πρέπει να καταργηθούν καθώς μετατοπίζουν την προσοχή μας από το τι οφείλουμε στα ζώα προς το τι μας αρέσει.
Όσον αφορά στο τι οφείλουμε στα ζώα, υπάρχουν μόνο δύο κατηγορίες: βίγκαν και όχι βίγκαν. Με άλλα λόγια: “αβλάβεια” και “όχι αβλάβεια”.
♠ Οι υποστηρικτές της μεσογειακής διατροφής διατείνονται ότι πρέπει να καταναλώνουμε τα πάντα με μέτρο. Ποια είναι η γνώμη σας;
Όταν γνωρίζεις ότι μια μετοχή θα χάσει αξία, δεν την βάζεις στο χαρτοφυλάκιό σου. Το “μέτρο” το εφαρμόζεις για τις μετοχές που δεν γνωρίζεις πώς θα εξελιχθούν. Στη διατροφή, γνωρίζουμε τι κάνει κακό και τι είναι ωφέλιμο: τα όσπρια και τα λαχανικά είναι ωφέλιμα και πρέπει να τα αυξήσουμε, ενώ τα ζωικά είναι βλαβερά και πρέπει να τα μειώσουμε.
Επίσης, υπάρχει “μέτρο” και “μέτρο”. Είμαστε χιλιόμετρα μακριά από τη μεσογειακή διατροφή για να έχει νόημα μια συζήτηση περί “μέτρου”. Έχουμε αναγάγει τα ζωικά (που αποτελούσαν μόλις το 7% των θερμίδων της κρητικής διατροφής) σε υπερτρόφιμα και τα τρώμε με το χιλιόμετρο. Έχουμε αναγάγει επίσης το ελαιόλαδο σε φάρμακο, λες και αν ραντίσεις ψάρια, μπριζόλες, και φέτα με ελαιόλαδο αυτομάτως ακυρώνεις τις βλαβερές τους συνέπειες και ταυτόχρονα παίρνεις όσα θρεπτικά συστατικά θα έπαιρνες αν στη θέση τους έτρωγες όσπρια, χόρτα και λαχανικά.
Αυτά που τελικά τρώμε με φειδώ (“με μέτρο”, μην τυχόν και πάθουμε τίποτα αν φάμε παραπάνω) δύο φορές την εβδομάδα, και αν… είναι τα όσπρια και τα άγρια χόρτα, δηλαδή τα πιο υγιεινά τρόφιμα του πλανήτη.
♠ Η μετάφραση του όρου vegan είναι στα ελληνικά ακραία χορτοφάγος; Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς αυτόν τον όρο;
Δεν συμφωνώ με τη μετάφραση.
Πρώτον, έχουμε φτάσει να θεωρούμε τη βία φυσιολογική και τη μη βία ακραία…
- Ακραίο είναι το να σκοτώνεις κάποιον προμελετημένα, όπως γίνεται με κάθε ένα από τα τρισεκατομμύρια ζώα που σκοτώνουμε ετησίως.
- Ακραίο είναι να λες ότι αγαπάς κάποιον και να τον σκοτώνεις.
- Ακραίο είναι το να λες ψέματα στα παιδιά για το τι σερβίρεις στο πιάτο τους.
Δεύτερον, ούτε με τη λέξη χορτοφάγος είμαι σύμφωνη, επειδή ο βίγκαν δεν τρώει μόνο χόρτα. Τρώει φυτά και οτιδήποτε προέρχεται από φυτά. Η λέξη “φυτοφάγος” είναι ακριβέστερη αλλά αφορά μόνο στο φαγητό· δεν δείχνει καθόλου ότι η ηθική δέσμευση του βίγκαν επεκτείνεται πέρα από τη διατροφή. Αν πάντως πρέπει να διατηρήσουμε τη λέξη χορτοφάγος (αντί να πούμε απλώς “βίγκαν” και να τελειώνουμε), ο βίγκαν είναι ο “κανονικός” (ή ο “καθαρός”) χορτοφάγος.
♠ Το να είναι κάποιος βίγκαν είναι πιο εύκολο στις μέρες μας απ’ ό,τι 10 χρόνια πριν;
Σαφώς! Το να είσαι βίγκαν είναι πιο εύκολο τώρα από όσο ήταν παλιότερα. Υπάρχει περισσότερη πληροφόρηση, περισσότερες online κοινότητες και αλληλοϋποστήριξη. Είναι επίσης πιο εύκολο να βρεις έτοιμα κάποια προϊόντα (γάλατα, γιαούρτια, λουκάνικα, κ.λπ.) που βοηθούν στη μετάβαση. Όταν πρωτοέγινα βίγκαν τα φτιάχναμε κατά κανόνα μόνοι μας. Επίσης, όλα έχουν βελτιωθεί σε γεύση και ποικιλία. Την πρώτη μέρα που αγόρασα γάλα σόγιας για να αντικαταστήσω τα λίτρα ζωικού που είχα συνήθεια να πίνω καθημερινά, ένιωσα τεράστια απογοήτευση από τη γεύση του. Μπορεί βέβαια αυτό να οφειλόταν στο ότι δεν το είχα συνηθίσει, και όχι στην τότε γεύση του! Όπως και να έχει, πλέον το φυτικό γάλα είναι πεντανόστιμο και βρίσκεις τεράστια ποικιλία γεύσεων. Τώρα βέβαια έχω μάθει να ζω χωρίς κανένα γάλα και κανένα άλλο προϊόν που θυμίζει ζωικά, γιατί πλέον απολαμβάνω περισσότερα τα απλά πλήρη τρόφιμα – αν θέλω όμως να κάνω πάρτι με έτοιμα προϊόντα δεν ξέρω τι να πρωτοδιαλέξω.
Αυτό που δεν έχει αλλάξει είναι ότι και τότε και τώρα είναι πιο οικονομικό να είσαι βίγκαν. Δεν μιλώ μόνο για φαγητό, αλλά και για ένδυση, υπόδηση, τσάντες, ακόμα και ταπετσαρίες αυτοκινήτων – η βίγκαν ζωή είναι φθηνότερη.
♠ Το να είναι βίγκαν κάποιος σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιεί κανένα ζωικό προϊόν στη ζωή του;
Σημαίνει ότι όταν έχεις το περιθώριο επιλογής επιλέγεις τα προϊόντα εκείνα που δεν προέρχονται από ζώα – ρούχα, παπούτσια, καλλυντικά, υλικά χειροτεχνίας και ζωγραφικής, κ.λπ. Αν χρειαστεί να καταναλώσεις κάτι για το οποίο δεν έχεις περιθώριο επιλογής (π.χ. φάρμακα) τότε σαφώς νιώθεις άσχημα, αλλά η πράξη σου μπορεί να δικαιολογηθεί στη βάση της ανάγκης.
Αλλά όχι, δεν είναι “ανάγκη” να σκοτώσω ούτε ένα ζώο αν δεν κινδυνεύω.
Είναι όμως αδύνατον να αποφύγουμε όλα τα ζωικά, που σημαίνει ότι τα αποφεύγουμε στον βαθμό του εφικτού. Τα ζωικά υπάρχουν και εκεί που δεν το περιμένεις. Δεν μιλώ για κρασιά, τσίχλες και στρώματα, που εκεί ξέρουμε πώς να τα αποφύγουμε. Μιλώ για πλαστικά, γραφική ύλη, χαρτιά, βερνίκια, ξυλεία, κ.λπ. Επίσης ζωικά υπάρχουν σε φάρμακα και εμβόλια. Εκεί συνήθως δεν έχεις περιθώριο επιλογής.
♠ Υπάρχουν βιταμίνες που πρέπει απαραιτήτως να λαμβάνουν οι βίγκαν;
Οι βίγκαν (όπως και τα εκτρεφόμενα ζώα) χρειάζονται συμπλήρωμα Β12, 1-2 φορές την εβδομάδα.
Όλα τα άλλα θρεπτικά συστατικά καλύπτονται καλύτερα από μια υγιεινή φυτοφαγική διατροφή. Ωμέγα-3, σίδηρος, ασβέστιο, μαγνήσιο, κ.λπ. είναι εύκολο να τα προσλάβεις από μια απλή φυτοφαγική διατροφή που περιέχει μια σχετική ποικιλία αγνών τροφίμων από όλες τις ομάδες. Και το “πακέτο” της φυτικής διατροφής περιέχει πολύ περισσότερα ωφέλιμα στοιχεία από όσα μπορεί κανείς να πάρει με μεικτή διατροφή.
Μια εύκολη βερσιόν της “καλά σχεδιασμένης” φυτοφαγικής διατροφής που συνιστούν οι οδηγίες είναι τα όσπρια, τα λαχανικά, τα μαγειρεμένα χόρτα, τα δημητριακά ολικής να αποτελούν το καθένα ¼ του όγκου του φαγητού που τρως. Συν 1-2 κούπες φρούτα ημερησίως.
♠ Βιγκανισμός και παιδιά: Υπάρχει κίνδυνος για την ανάπτυξη των παιδιών; Πόσο υποστηρικτικά ή μη είναι τα σχολεία και οι εκπαιδευτικές δομές; Και ποια είναι τα δικαιώματα των παιδιών στη διατροφή;
Το καλύτερο δώρο που μπορείς να κάνεις σε ένα παιδί είναι να σεβαστείς την έμφυτη επιθυμία του να αγαπά και να προστατεύει τα ζώα.
Και η επιστημονική συναίνεση δείχνει ότι η καλύτερη επένδυση για τη ζωή του είναι να του δώσεις την υγιεινή φυτοφαγική διατροφή από τη σύλληψή του και μετά, αλλά και να του παραδώσεις έναν βιώσιμο πλανήτη.
Απόδειξη της επιστημονικής συναίνεσης είναι ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν αναφέρει κανένα ζωικό προϊόν ως απαραίτητο μέρος της υγιεινής διατροφής και οι Διατροφικές Οδηγίες των ΗΠΑ δίνουν λεπτομερείς οδηγίες για υποκαταστάσεις όλων των ζωικών με φυτικά τρόφιμα. Αφού το προσδόκιμο των ανθρώπων είναι μεγαλύτερο με τη φυτοφαγία, το να προσφέρεις τη φυτοφαγική διατροφή στο παιδί σου γίνεται εν τέλει ηθική υποχρέωση.
Αν μιλήσουμε για τα θεμελιώδη δικαιώματα των παιδιών, τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην υγιεινή διατροφή, στο καθαρό περιβάλλον, στον σεβασμό στη γνώμη τους και τις επιλογές τους. Όπως έχω εξηγήσει αλλού, όλα αυτά τα δικαιώματα τα καταπατούμε ως γονείς όταν έχουμε άγνοια για το πώς να τους προσφέρουμε μια υγιεινή φυτοφαγική διατροφή (που ωφελεί ταυτόχρονα την υγεία τους και το περιβάλλον) ή όταν αρνούμαστε να υποστηρίξουμε έμπρακτα την επιθυμία τους να μην βλάπτουν ζώα.
Τα σχολεία και οι εκπαιδευτικές δομές χρειάζονται πολύ δρόμο ακόμα για να αποδεχθούν και να υποστηρίξουν έμπρακτα τη διαφορετικότητα του βίγκαν παιδιού. Σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία τα βίγκαν παιδιά αντιμετωπίζονται ως παιδιά ενός κατώτερου θεού και οι γονείς τους υποβάλλονται σε εκβιασμούς του τύπου “θα δεχτώ να μου στείλεις φαγητό μόνο αν μαγειρέψεις κάτι που μοιάζει με αυτό που σερβίρουμε στα άλλα παιδιά”. Άνθρωποι που υποτίθεται έχουν σπουδάσει (πολλοί από αυτούς με δημόσιο χρήμα) είναι ανίκανοι να διαχειριστούν τη διαφορετικότητα στο φαγητό, ανίκανοι να εξηγήσουν στα παιδιά ότι κάθε οικογένεια έχει τις δικές της αρχές ή ότι οι βίγκαν τρώνε συγκεκριμένα φαγητά αντί για άλλα. Και αυτό είναι το καλό, το “συνεργατικό” σενάριο. Σε αυτό το σενάριο, εκτός από το ότι η οικογένεια επιβαρύνεται με ένα επιπλέον χρηματικό κόστος, εκτός από το ότι δεν γίνεται σεβαστό το διατροφικό πλάνο της οικογένειας, δημιουργείται και διάκριση εις βάρος του βίγκαν γονέα που πρέπει να αφιερώνει επιπλέον χρόνο για φτιάξει τα “παρόμοια” φαγητά (π.χ. βίγκαν γιουβαρλάκια με βίγκαν φέτα) αντί να στείλει μια μερίδα από το φαγητό που αποφασίζει η οικογένεια. Χρόνος που θα μπορούσε να αφιερωθεί για να αυξηθεί το εισόδημα της οικογένειας αφιερώνεται για να καλύψει τις ανεπάρκειες των εκπαιδευτικών.
Επίσης τα βίγκαν παιδιά ουσιαστικά δεν μπορούν να πάνε σε κατασκήνωση και σε summer camps μακριά από το σπίτι τους. Είναι τραγικό αλλά και ευχάριστο ταυτόχρονα, καθώς τα μενού των κατασκηνώσεων είναι επιεικώς άθλια από διατροφικής απόψεως: φυσικοί χυμοί (ο ορισμός των ελεύθερων σακχάρων) και κρουασάν για πρωινό, πίτσες, τηγανιτές πατάτες, μακαρόνια με κιμά, χοτ ντογκ, κοτομπουκιές, λουκάνικα για γεύματα έχουν την πρωτοκαθεδρία στο μενού, τα οποία συνήθως φέρουν και σφραγίδα διαιτολόγου παρακαλώ – πραγματικά απορώ: δεν νιώθει ντροπή ο κάθε διαιτολόγος που υπογράφει με το όνομά του αυτήν την αθλιότητα; Φρέσκα φρούτα και πιάτα με όσπρια και λαχανικά όχι μόνο δεν υπάρχουν ως επιλογές αλλά δεν υπάρχουν καν στο μενού των κατασκηνώσεων. Ό,τι πρέπει για να έχεις ληθαργικά παιδιά που σέρνονται και παχαίνουν παρά τις δραστηριότητες και ό,τι πρέπει για να έρθουν στο σπίτι ανθυγιεινές συνήθειες όταν τα παιδιά επιστρέψουν.
Βέβαια, το βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καν βίγκαν επιλογή, ακόμα και αν είναι διατροφικά ανεπαρκής.
Τέλος, για να συμμετέχει ένα παιδί σε εκπαιδευτικές εκδρομές του σχολείου, θα πρέπει κάποιος εκπαιδευτικός να έχει το φιλότιμο να ασχοληθεί με το τι θα φάει αυτό το παιδί, επειδή συνήθως δεν υπάρχουν σαφώς διατυπωμένα πρωτόκολλα στα σχολεία. Σαφώς, το εκπαιδευτικό σύστημα δεν αδικεί μόνο τα βίγκαν παιδιά· παιδιά με κοιλιοκάκη, διαβήτη, ή αλλεργίες, παιδιά που λόγω θρησκείας έχουν διαφορετικές διατροφικές ανάγκες αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες. Η έμπρακτη αποδοχή της διαφορετικότητας και αυτών των παιδιών απέχει πολύ από τις μεγαλόσχημες δηλώσεις του εκπαιδευτικού συστήματος που “γιορτάζει” τη διαφορετικότητα.
Υπάρχουν ευτυχώς φωτεινές εξαιρέσεις εκπαιδευτικών που πληθύνονται και μας δίνουν ελπίδα.
♠ Υπάρχει μία μεγάλη παγκόσμια ανησυχία και επαγρύπνηση για το πιο μείζον πρόβλημα του πλανήτη που είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος: Αν όλοι ήμασταν φυτοφάγοι, λένε έρευνες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, τα αέρια θερμοκηπίου που δημιουργούνται από την παραγωγή τροφής θα είναι μικρότερα κατά 70% σε σχέση με το σενάριο “business as usual”.
Πράγματι, η παραγωγή ζωικών τροφίμων επηρεάζει δραματικά το περιβάλλον και ό,τι περιέχεται σε αυτό: μειώνει τη βιοποικιλότητα, αυξάνει τα αέρια θερμοκηπίου, αυξάνει την ανάγκη για μετατροπή δασικών εκτάσεων σε αγροτικές, αυξάνει την οξίνιση των θαλασσών, μειώνει την ποιότητα και διαθεσιμότητα πόσιμου νερού, επιτείνει την κλιματική αλλαγή, κ.λπ. Η παραγωγή τροφής γενικά, όπως και η παραγωγή κάθε προϊόντος επηρεάζει το περιβάλλον, αλλά τα ζωικά τρόφιμα κατέχουν μακράν τα πρωτεία όσον αφορά στις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αν όλοι γίνουμε βίγκαν, τότε θα απελευθερωθεί το 75% της υπάρχουσας αγροτικής γης – και θα την κάνουμε δάση, θα καλλιεργήσουμε φθηνά βιοκαύσιμα, και θα σώσουμε τη βιοποικιλότητα που έχει απομείνει. Αυτά τα θέματα τα παρουσιάζουμε στο βιβλίο μου με τον Θεόδωρο Λιανό με τίτλο “Σώζοντας τον Πλανήτη”.
Το δυσάρεστο είναι ότι καθώς αυξάνονται τα εισοδήματα και ο παγκόσμιος πληθυσμός, τα περιβαλλοντικά προβλήματα που δημιουργεί η παραγωγή τροφίμων επιτείνονται. Όσο γινόμαστε πιο πλούσιοι αυξάνουμε την κατανάλωση προϊόντων με μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα (κρέας, γάλα, ψάρια, κ.λπ.) ή αναζητούμε προϊόντα μεγαλύτερης έντασης πόρων (βιολογικό κρέας και γάλα). Αν πραγματικά θέλουμε παγκόσμια ειρήνη, εξάλειψη της φτώχειας και φαγητό για όλους, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι ο βίγκαν τρόπος ζωής είναι μονόδρομος. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι επιλέγοντας ζωικά προϊόντα καταδικάζουμε τις τρέχουσες και επόμενες γενιές σε ακόμα βαθύτερα και δισεπίλυτα προβλήματα.
♠ Υπάρχουν κάποια βήματα που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος που θέλει να γίνει βίγκαν; Έχετε αγαπημένα ντοκιμαντέρ ή αναγνώσματα;
Ναι – πρώτα να αποδεχθεί ότι κάποιες πράξεις του δεν συμφωνούν με τις καλές προθέσεις του. Μπορεί να νιώθεις ότι αγαπάς τα ζώα, αλλά το να τα χρησιμοποιείς για φαγητό, ένδυση, υλικά, διασκέδαση, άθληση, κ.λπ. δεν είναι συμπεριφορές που δείχνουν αγάπη προς τα ζώα.
Δεύτερον, να διαβάσει. Προσωπικά απορρίπτω τις άσχημες εικόνες και τα σχετικά ντοκιμαντέρ. Να μην δει άσχημες εικόνες με τις οποίες είναι γεμάτο το διαδίκτυο. Η δικαιοσύνη δεν χρειάζεται άσχημες εικόνες για να γίνει κατανοητή. Χρειάζεται μυαλό και λογική. Κατά τη γνώμη μου η απόφαση να γίνεις βίγκαν δεν πρέπει να βασίζεται στο συναίσθημα (δηλ. στο πώς νιώθω εγώ) αλλά στο μυαλό (δηλ. στο τι οφείλω να κάνω για τα ζώα). Ένα υπέροχο απλό βιβλίο είναι το “Eat like you care”, των Gary Francione & Anna Charlton. Επίσης ένα σοβαρό ελληνικό πόρταλ είναι το vegantimes.gr.
Τρίτον, να οργανώσει τα πρακτικά θέματα. Αν δεν ζεις σε φυλακή ή στην έρημο είναι πανεύκολο πλέον να φας και να ζήσεις βίγκαν. Μάθε να ζεις βίγκαν για μία ημέρα της εβδομάδας, από το πρωί έως το βράδυ. Αν το κατακτήσεις αυτό, τότε έχεις την τεχνογνωσία να το κάνεις 7 ημέρες την εβδομάδα.
Αντιθέτως, ο βετζετέριαν δεν αποκτά ποτέ αυτήν την τεχνογνωσία.
♠ Κάθεστε σε ένα τραπέζι και μπορείτε να συμφάγετε με κάποιον που τρώει ζωικά;
Ναι, με τον ίδιο τρόπο που μπορώ να συμφάγω με κάποιον που φορά δερμάτινα παπούτσια ή μάλλινο πουλόβερ. Η χρήση ζώων είναι τόσο διάχυτη στην οικονομία, που δεν έχει νόημα να αποκλείω από το τραπέζι μου κάποιον που τρώει ζωικά τρόφιμα και όχι εκείνον που φορά μάλλινο πουλόβερ ή δερμάτινα παπούτσια.
Σαφώς, υπάρχει και το θέμα της αισθητικής. Ναι, μου είναι αποκρουστική η μυρωδιά και η όψη κάποιων ζωικών. Αλλά ο λόγος που είμαι βίγκαν είναι τα ζώα, και το τί θεωρώ δίκαιο, όχι η αισθητική μου απόλαυση. Και έτσι προσπαθώ να εστιάζω στα προβλήματα των ζώων και όχι στα δικά μου επουσιώδη προβλήματα.
♠ Και τι θα λέγατε στους πολέμιους που ισχυρίζονται ότι αν όλοι γίνουμε βίγκαν, θα είναι και αυτό εξίσου επιβαρυντικό για τον πλανήτη;
Θα τους έλεγα να ανοίξουν την καρδιά τους και να ενημερωθούν καλύτερα. Αν όλοι γίνουμε βίγκαν, θα έχουμε φθηνότερο φαγητό, μεγαλύτερα σπίτια, περισσότερα δάση, φθηνότερη και καθαρότερη ενέργεια, λιγότερους πολέμους, καλύτερες σχέσεις μεταξύ μας.
Αυτό λένε τα δεδομένα – είναι κρίμα να προσπαθούμε να αρνηθούμε τα δεδομένα επειδή δεν συμφωνούν με τις συνήθειές μας, αντί να προχωράμε μπροστά και να δουλεύουμε για το κοινό καλό.
WHO IS WHO
Σύντομο Βιογραφικό
H Αναστασία Ψειρίδου είναι Καθηγήτρια Οικονομικής Ανάλυσης & Βιωσιμότητας (Πάντειο Πανεπιστήμιο), MPhil PhD (Cambridge University), Plant-Based Nutrition graduate (Cornell University), και επιστημονική συνεργάτις της Vegan Times.
H Αναστασία Ψειρίδου είναι Καθηγήτρια Οικονομικής Ανάλυσης & Βιωσιμότητας (Πάντειο Πανεπιστήμιο), MPhil PhD (Cambridge University), Plant-Based Nutrition graduate (Cornell University), και επιστημονική συνεργάτις της Vegan Times.Είχε δύο βίγκαν εγκυμοσύνες και είναι μητέρα δύο βίγκαν παιδιών. Είναι συν-συγγραφέας του βιβλίου “Σώζοντας τον πλανήτη” μαζί με τον Θ. Λιανό.
Πηγή: Naturanrg132o, www.naturanrg.gr
