Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1987 υπεγράφη από 46 χώρες το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ με στόχο όχι μόνο να αποτρέψει την μεγέθυνση της τρύπας του Όζοντος, αλλά και να επουλώσει την πληγή επιβάλλοντας τη σταδιακή κατάργηση των χλωροφθορανθράκων (CFC) που την προκαλούν. Από τότε η 16η Σεπτεμβρίου ανακηρύχτηκε από τον ΟΗΕ Παγκόσμια Ημέρα κατά της Τρύπας του Όζοντος.
της Τάνιας Μαρκουτσά
Εικοσιτέσσερα χρόνια μετά μπορούμε να περηφανευόμαστε ότι τουλάχιστον τον πρώτο στόχο τον πετύχαμε. Η περσινή έκθεση του ΟΗΕ με τίτλο «Επιστημονική Εκτίμηση της Εξάντλησης του Όζοντος 2010» ανακοίνωνε ότι η τρύπα του Όζοντος έχει πλέον σταματήσει να αραιώνει, αλλαγή που συνέβαλε και στη μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, εφόσον αυτή αποτελεί συνέπεια του φαινομένου. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι λύσαμε και το πρόβλημα, αφού η τρύπα παραμένει, όπως και οι συνέπειές της. «Το όζον σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του όζοντος στις πολικές περιοχές, έχει πάψει να μειώνεται, αλλά ακόμα δεν έχει αρχίσει να αυξάνεται», είχε δηλώσει ο Λεν Μπάρι, επικεφαλής των ερευνών στον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό. Επόμενος στόχος λοιπόν είναι να επιστρέψουμε ξανά στα επίπεδα του 1980 στα μισά του αιώνα, δηλαδή ανάμεσα στο 2045-2060.
Τι είναι η Τρύπα του Όζοντος;
Σύμφωνα με την παγκόσμια ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Βικιπαιδεία «Τρύπα του όζοντος» ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο το στρώμα του όζοντος που βρίσκεται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης μειώνεται σε πάχος πάνω από την Ανταρκτική. Επειδή το λεπτότερο σημείο του είναι πάνω από το Νότιο Πόλο, η μείωση του πάχους του στρώματος έχει σαν αποτέλεσμα την ονομαζόμενη «τρύπα» στο στρώμα του όζοντος. Λόγω του ότι το όζον (αλλοτροπική μορφή του οξυγόνου, τριατομικό οξυγόνο, Ο3) προστατεύει από την ηλιακή ακτινοβολία, απορροφώντας σημαντικό τμήμα της υπεριώδους ακτινοβολίας, η δημιουργία της τρύπας του όζοντος έχει αρνητικά αποτελέσματα στην ανθρώπινη υγεία. Επίσης, αυξάνει τη θερμοκρασία στον πλανήτη και συμβάλλει στο λιώσιμο των πάγων. Το φαινόμενο αυτό θεωρείται πως δημιουργήθηκε από υπερβολική χρήση χλωροφθορανθράκων (CFC) που χρησιμοποιούνταν σε κλιματιστικά και γενικά σε ψυκτικές συσκευές. Στην επέκτασή του επίσης συμβάλλουν τόσο τα καυσαέρια (από την κυκλοφορία των οχημάτων) όσο και τα αέρια απόβλητα των εργοστασίων.
Τι είναι οι χλωροφθοράνθρακες;
Οι χλωροφθοράνθρακες (CFC) περιέχουν χλώριο, το οποίο είναι ιδιαίτερα καταστροφικό για το όζον. Ενδεικτικά, 1 μόριο χλωρίου καταστρέφει μέχρι και 100.000 μόρια όζοντος πριν την αδρανοποίησή του. Οι χλωροφθοράνθρακες βρίσκονται σε ψυκτικές συσκευές (ψυγεία, κλιματιστικά) και σε σπρέι. Από το 1987, χρονιά που ανακηρύχτηκαν ως η βασικότερη αιτία της τρύπας του όζοντος, γίνονται προσπάθειες για την αντικατάστασή τους από άλλες ουσίες. Όμως ακόμα και γι’ αυτές υπάρχουν ενστάσεις, αφού για παράδειγμα οι υδροφθοράνθρακες HFC διαθέτουν δυναμικό πλανητικής υπερθέρμανσης ως και 14.800 φορές περισσότερο από το διοξείδιο του άνθρακα (CO2 ) με αποτέλεσμα να επιδεινώνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Γιατί στην Ανταρκτική;
Οι χημικές ενώσεις που μειώνουν το όζον στην ατμόσφαιρα δεν διαχέονται ομοιόμορφα στην ατμόσφαιρα, αλλά αντίθετα δημιουργούν τρύπες πάνω από τους πόλους. Αρχικά αμφισβητήθηκε ακόμα και το γεγονός ότι οι χλωροφθοράνθρακες προκαλούν την τρύπα, αφού η Ανταρκτική ούτε αστικό κέντρο είναι ούτε βιομηχανίες διαθέτει. Γιατί εκεί λοιπόν;
Οι αέριες μάζες που μετακινούνται στην Ανταρκτική μεταφέρουν μαζί τους χλωροφθοράνθρακες, οι οποίοι δεν διασπώνται, αλλά παραμένουν σε αποθήκες χλωρίου στην ατμόσφαιρα.
Κατά τη διάρκεια της πολικής νύχτας (6 μήνες το χρόνο), σωματίδια πάγου με προσμίξεις θειικών (H2SO4) και νιτρικών (HNO3) οξέων συγκεντρώνουν όλες τις ενώσεις χλωρίου που είναι αποθηκευμένες στην ατμόσφαιρα της Ανταρκτικής.
Μετά το πέρας της πολικής νύχτας, στην αρχή της εξάμηνης μέρας, το φως του ήλιου διασπάει τις ενώσεις αυτές και τα δραστικά άτομα χλωρίου απελευθερώνονται στη στρατόσφαιρα, όπου καταστρέφουν το όζον.
Συνεπώς, οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και άλλα γεωμορφολογικά στοιχεία αποτελούν τα αίτια της όξυνσης του φαινομένου στην Ανταρκτική.
Ποιες είναι οι συνέπειες;
1. Στην υγεία
Το όζον στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, καθώς απορροφάει τις υπεριώδεις ηλιακές ακτινοβολίες. Οι υπεριώδεις ηλιακές ακτινοβολίες αποτελούν το 10% της συνολικής ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στη Γη και χωρίζεται σε τρία είδη, τη UV-A, τη UV-B και την πιο επικίνδυνη, τη UV-C. Η τελευταία είναι αυτή που απορροφάται από το όζον στη στρατόσφαιρα και που προκαλεί καρκίνο του δέρματος, καταρράκτη αλλά και μετάλλαξη του DNA! Η UV-C αλλοιώνει το DNA σε τέτοιο βαθμό, ώστε αυτό σταδιακά να χάνει την ιδιότητά του να διαιρείται και να πολλαπλασιάζεται.
2. Στο περιβάλλον
Η επικρατέστερη άποψη είναι πως εφόσον το όζον, που απορροφά μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας, μειώνεται, θα εισέρχεται περισσότερη θερμότητα στη Γη. Η θερμότητα αυτή σε συνδυασμό με το επίσης σοβαρό φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα συντελεί στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτό θα προκαλέσει λιώσιμο των πάγων, πλημμύρες, ξηρασίες, τυφώνες, μειωμένη αγροτική παραγωγή, εξαφάνιση ειδών ακόμα κι επανεμφάνιση ασθενειών, όπως η ελονοσία.
Συμφώνησε η Κίνα στη μείωση HCFC
Πριν λίγες ημέρες, η Κίνα έλαβε το καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 265 εκατομμυρίων δολαρίων, προκειμένου να περιορίσει τη χρήση των HCFC ως το 2015. Η κατανάλωση HCFC στην Κίνα αυξανόταν τα τελευταία χρόνια με ραγδαίους ρυθμούς λόγω των υψηλών ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής χλωροφθορανθράκων (HCFC) στον κόσμο. Τη χρηματοδότηση παρείχε η Ειδική Επιτροπή του Πολυμερούς Ταμείου για την Εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ. Στόχος είναι ο περιορισμός της κατανάλωσης HCFC κατά 3320 τόνους, αλλά και η εφαρμογή νέων, “πράσινων” τεχνολογιών που θα συμβάλλουν στην καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής.
Διαβάστε περισσότερα:
http://www.unep.org/ozonaction/Events/OzoneDay/2011/tabid/56178/Default.aspx
Δείτε περισσότερα:
http://www.youtube.com/ozonaction#p/c/13/L04RbIygzKk
