Ήταν το 1977, όταν, καθώς απολάμβανε τη χρυσή αμμουδιά της Δάφνης στη Ζάκυνθο μαζί με τη γυναίκα του, είδε μια χελώνα να ξεπροβάλλει από τη θάλασσα. Αυτό το τυχαίο γεγονός καθόρισε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Δημήτρης Μαργαριτούλης, ο άνθρωπος που μάς «σύστησε» τις Caretta-Caretta
Συνέντευξη στην Τάνια Μαρκουτσά
«Η χελώνα στη Δάφνη ήταν μια συμβολική αποκάλυψη. Αισθάνθηκα ότι το ζώο αυτό που ερχόταν από πολύ μακριά στη μητρική του παραλία, για να αφήσει τα αυγά του, ήταν ένα «μήνυμα» της φύσης και μάς πρόσφερε ένα σημαντικό επιχείρημα για να διασωθεί η περιοχή, την τελευταία στιγμή, από μια άναρχη ανάπτυξη» διηγείται. Όμως οι επιχειρηματίες της περιοχής δεν καλοδέχτηκαν την παύση των οικοδομικών εργασιών στις περιοχές ωοτοκίας.
«Πράγματι υπήρξαν πολύ δύσκολες στιγμές στην προσπάθεια αυτή, αλλά ποτέ δεν σκέφτηκα να κάνω πίσω», λέει ο κύριος Μαργαριτούλης, «ίσως γιατί δεν ήμουν ποτέ μόνος. Και θέλω να αναφέρω με ευγνωμοσύνη τους λίγους στην αρχή, περισσότερους μετά, και αναρίθμητους σήμερα υποστηρικτές της χελώνας και της φύσης γενικότερα». Όμως, τον ρωτάω, πέρα από το αυταπόδεικτο κέρδος για τη φύση, ποιο ήταν το δικό του, προσωπικό κέρδος από όλη αυτή την προσπάθεια; «Πιστεύω ότι ο άνθρωπος εξαρτάται απόλυτα από τη Φύση. Πνευματικά, φυσικά και ψυχικά. Οι θαλάσσιες χελώνες με τον πολύπλοκο κύκλο ζωής τους (γεννιούνται στη στεριά, κάνουν τεράστιες μεταναστεύσεις στη θάλασσα ακολουθώντας μαγνητικά πεδία, ξαναγυρίζουν μετά από 30-35 χρόνια στην ίδια παραλία για να ωοτοκήσουν) αναδεικνύουν τη γοητεία των μηχανισμών της φύσης που ρυθμίζουν τα πάντα.
Και βλέπει κανείς την ασημαντότητα του ανθρώπου, αλλά και την αλαζονεία του, που νομίζει ότι θα κυριαρχήσει στη φύση καταστρέφοντάς την», μου λέει και αντιλαμβάνομαι ότι κάθε τι που συνδράμει στη φυσική ισορροπία, εξασφαλίζει και τη δική μας επιβίωση. Ο δρόμος όμως από την εύρεση μέχρι την αναγνώριση της ανακάλυψης ήταν μακρύς: «Οι προσπάθειες ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 70, και είχαν απήχηση σε πολλούς νέους ανθρώπους» θυμάται ο ιδρυτής του Συλλόγου για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας (1983) που σήμερα ονομάζεται ΑΡΧΕΛΩΝ.
Αρχέλων. Μία από τις πρώτες περιβαλλοντικές οργανώσεις στην Ελλάδα με διεθνή απήχηση.
«Από τα πρώτα πράγματα που κάναμε ήταν να δούμε πόσο σημαντικός ήταν ο βιότοπος» λέει ο κύριος Μαργαριτούλης κάνοντας αναδρομή στο παρελθόν. «Σύντομα αποδείχθηκε ότι η Ζάκυνθος συγκεντρώνει τις περισσότερες φωλιές Καρέττα από κάθε άλλη περιοχή στη Μεσόγειο, και με μια πυκνότητα από τις υψηλότερες στον κόσμο. Αυτό το περάσαμε, με επιστημονικές εκθέσεις και εργασίες, στους αρμόδιους φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα προσπαθήσαμε να κάνουμε τους ζακυνθινούς να αισθανθούν περήφανοι και να ‘εκμεταλλευτούν’ το φαινόμενο με μια ‘προσεγμένη ανάπτυξη’. Αυτές οι λέξεις όμως είχαν διαφορετική έννοια για ορισμένους.»
Η πίκρα δεν λείπει μια και ακόμα δεν έχει γίνει απόλυτα κατανοητό σε μερικούς τοπικούς άρχοντες και πολιτικούς το μεγάλο αυτό συγκριτικό πλεονέκτημα της Ζακύνθου. «Λυπάμαι που το λέω» εξηγεί «αλλά αντί να προσπαθούν να αναπτύξουν το θέμα με δημιουργικό τρόπο, που θα αποφέρει σημαντικά οφέλη στη Ζάκυνθο, το υποβαθμίζουν προσδοκώντας μόνο τα γνωστά μικροπολιτικά οφέλη». Ποιο είναι όμως το πραγματικό όφελος για το νησί; Η Ζάκυνθος χάνει ή κερδίζει από τις χελώνες; «Έχει αποδειχθεί, με πανεπιστημιακή μελέτη, ότι η θαλάσσια χελώνα έκανε γνωστή διεθνώς τη Ζάκυνθο ως τουριστικό προορισμό. Σήμερα στη Ζάκυνθο, με τη λειτουργία του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου, συνυπάρχει σε κάποιο βαθμό προστασία και τουρισμός. Εδώ πρέπει να προσεχθεί, ώστε ο τουρισμός να είναι υπό έλεγχο και να μην γίνει ‘άκρατος’.
Έχει διαπιστωθεί ότι οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί αρέσουν στους τουρίστες.
Δεν λείπουν βέβαια και αυτοί που λένε ότι κάποιες περιοχές «μαράζωσαν», λόγω των μέτρων προστασίας. Αυτές οι περιοχές είναι οι πυρήνες προστασίας και πρέπει να μείνουν ως έχουν. Είναι το τίμημα για έναν αειφόρο τουρισμό, που για να συντηρηθεί χρειάζεται ανάσα με περιοχές παρθένες ή βιότοπους που να τραβούν το ενδιαφέρον. Εδώ μπαίνει το θέμα των αντισταθμιστικών μέτρων προς όσους έχουν αποδεδειγμένα ζημιωθεί. Κάτι που υποστηρίζει χρόνια τώρα και ο ΑΡΧΕΛΩΝ».
Οι θαλάσσιες χελώνες ενηλικιώνονται σε 30-35 χρόνια. Τα τελευταία χρόνια στη Ζάκυνθο φθάνουν για να αφήσουν τα αυγά τους τα χελωνάκια της δεκαετίας του 70. Στην ίδια 30ετία έχουν «εκκολαφθεί» πολλοί συνεργάτες και νέα παιδιά που εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις για να συνεχιστεί η προσπάθεια και στις επόμενες γενιές. «Κάθε χρόνο 450 περίπου ‘χελωνάδες’ από την Ελλάδα και πολλές άλλες χώρες, εκπαιδεύονται από τον ΑΡΧΕΛΩΝ και εργάζονται εθελοντικά στις παραλίες ωοτοκίας. Τα επόμενα σχέδια είναι να προστατευθούν και άλλοι βιότοποι της χελώνας στην Ελλάδα, όπως ο Κυπαρισσιακός Κόλπος, που είναι η δεύτερη, μετά τη Ζάκυνθο, σημαντικότερη περιοχή ωοτοκίας στη Μεσόγειο, καθώς και ο Αμβρακικός Κόλπος που αποτελεί σπουδαίο βιότοπο διατροφής και ανάπτυξης χελωνών Καρέττα». Δυστυχώς ένα μεγάλο πρόβλημα είναι η θανάτωση χελωνών από κάποιους, λίγους ευτυχώς, ψαράδες.
Στο Κέντρο Διάσωσης που διατηρεί ο ΑΡΧΕΛΩΝ στη Γλυφάδα, σε συνεργασία με το Δήμο Γλυφάδας, μεταφέρονται συχνά χελώνες με σπασμένα κεφάλια και βγαλμένα μάτια, αποτέλεσμα εσκεμμένων ενεργειών κάποιων που ακόμη αγνοούν τη λειτουργία του θαλάσσιου οικοσυστήματος και – το χειρότερο – δυσφημούν την τάξη των σωστών επαγγελματιών αλιέων.
Ποιος είναι ο Δημήτρης Μαργαριτούλης
Έλαβε το βραβείο «ΕΡΓΟ ΖΩΗΣ» ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ για το έτος 2010, επειδή ανακάλυψε τον σημαντικότερο βιότοπο στη Μεσόγειο για την αναπαραγωγή της Caretta-Caretta κι επένδυσε μεγάλο μέρος της ζωής του στην προστασία του περιβάλλοντος. Σήμερα είναι πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Θαλασσίων Χελωνών κι επί 12 χρόνια υπεύθυνος της Παγκόσμιας Ένωσης για την Προστασία της Φύσης για τις χελώνες στη Μεσόγειο.
