Διατροφική θεραπεία μετά τη νόσο Covid

Το ξέσπασμα της πανδημίας έχει θέσει σε κίνδυνο εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές και όλα τα συστήματα υγείας παγκοσμίως. Η ασθένεια αρχικά επηρεάζει το αναπνευστικό σύστημα, αλλά είναι πολύ πιθανό να επιφέρει πολύ-οργανική ανεπάρκεια που μπορεί να γίνει μέχρι και θανατηφόρα (1). Διατροφική θεραπεία μετά τη νόσο Covid

♦ της Δρ. Άννας Παπαγεωργίου, PhD, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Καθηγήτρια φυσικής αγωγής, Υπεύθυνη προγραμμάτων προαγωγής της υγείας “ΕΥΡΩΣΤΙΑ”, www.evrostia-health.gr

Η νόσος Covid ταυτόχρονα με τα αναπνευστικά προβλήματα ή την πιθανή πολυ-οργανοπάθεια έχει αρνητικό αντίκτυπο στη διατροφική κατάσταση του ατόμου που νοσεί, σε πολλά επίπεδα: αυξάνει τις διατροφικές ανάγκες εξαιτίας του πυρετού, της σήψης και της δύσπνοιας ενώ παράλληλα οδηγεί και σε μειωμένη διατροφική πρόσληψη, εξαιτίας: της δυσγευσίας, του βήχα, της δυσφαγίας, της χρόνιας κόπωσης και της μειωμένης όρεξης και προσβασιμότητας στα τρόφιμα (2).

Μειωμένα επίπεδα προ-αλβουμίνης συνδέονται ισχυρά με το σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, παρεμποδίζοντας τη διατροφική κατάσταση και δίνοντας έναν αρνητικό προγνωστικό παράγοντα για το SARS-CoV-2 (3).

Επιπλοκές

Οι οξείες αναπνευστικές επιπλοκές που σημειώνονται, χρήζουν παρατεταμένης παραμονής στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και αποτελούν τους κυριότερους λόγους θνησιμότητας και θνητότητας στους ασθενείς με COVID-19 και στους ηλικιωμένους. Η νοσηλεία στη ΜΕΘ και η παρατεταμένη παραμονή εκεί, είναι οι κυριότερες αιτίες δυσθρεψίας, με απώλεια σκελετικής μυϊκής μάζας που μετά την έξοδο από το νοσοκομείο οδηγεί σε μια έκπτωση της ποιότητας ζωής, σε αναπηρίες και νοσηρότητα. Συνεπώς, πρέπει να τονίσουμε πως οι χρόνιες ασθένειες και η νοσηλεία στις ΜΕΘ, εντείνουν ακόμα περισσότερο τη δυσθρεψία (η οποία οδηγεί σε μειωμένη κινητικότητα), τις καταβολικές αλλαγές ειδικότερα στη σκελετική μυϊκή μάζα, αλλά και την μειωμένη διατροφική πρόσληψη (1, 3).

Αν λοιπόν η δυσθρεψία μείνει αδιάγνωστη και δεν θεραπευτεί άμεσα, μπορεί να αυξήσει την παραμονή στο νοσοκομείο, να οδηγήσει σε επανεισαγωγή και να εμποδίσει την σωστή αποκατάσταση του ασθενούς.

Τα συμπτώματα του COVID-19 που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη διατροφική πρόσληψη είναι τα παρακάτω:

• Αναπνευστικά προβλήματα που εμπλέκονται στη ομαλή λειτουργία της σίτισης όπως είναι ο βήχας, η δύσπνοια, η παγίδευση αερίων, η ξηροστομία και ο πρόωρος κορεσμός.
• Απώλεια γεύσης και οσμής.
• Αυξημένη θερμοκρασία σώματος, η οποία αυξάνει τις διατροφικές ανάγκες και φλεγμονώδη κατάσταση, η οποία καταστέλλει την όρεξη και συμβάλλει στον καταβολισμό.
• Κούραση και κόπωση, που έχει αντίκτυπο στην ικανότητα των ασθενών να επιστρέψουν στις συνήθειες της καθημερινότητας τους.

Ταυτόχρονα δεν πρέπει να ξεχνάμε και την κοινωνική απομόνωση, η οποία μειώνει την εμπλοκή των ασθενών με δραστηριότητες που ενισχύουν την σίτιση, όπως είναι τα ψώνια και τα οικογενειακά γεύματα (1, 4).

Δυσθρεψία

Η ανίχνευση της δυσθρεψίας στους ήδη ενεργούς ασθενείς της νόσου, όπως και σε όσους αναρρώνουν έχει τεράστια σημασία για να μεγιστοποιήσουμε την αποκατάσταση της νόσου. Αυτό μπορεί να γίνει με αξιόπιστα εργαλεία όπως είναι το MUST (4).

Ο δρόμος της αποκατάστασης

Κατά την ανάρρωση από τον COVID-19, είναι πιθανόν να βιώσεις συμπτώματα όπως είναι η κόπωση, οι αλλαγές στη διάθεση, η δύσπνοια και η αρνητική σκέψη. Αυτά τα συμπτώματα είναι συχνά μετά από αυτή την σοβαρή νόσο, ειδικά αν χρειάστηκε να νοσηλευτείς. Αν αναγνωρίσεις στον εαυτό σου κάποιο/α από τα παραπάνω, εξασφάλισε ότι κοιμάσαι και ότι τρέφεσαι επαρκώς. Για την πλήρη ίαση μπορεί να χρειαστείς από μερικές εβδομάδες έως μερικούς μήνες. (5)

Παράγοντες που επηρεάζουν την αποκατάσταση

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που καθορίζουν την πορεία της αποκατάστασης των ασθενών, με τους πιο βασικούς να είναι:

• Το εύρος των επιπλοκών που βίωσαν.
• Ο βαθμός της αποκατάστασης από αυτές τις επιπλοκές.
• Η συν-νοσηρότητα.
• Το ψυχολογικό υπόβαθρο του ασθενή και οι μηχανισμοί αντιμετώπισης των προβλημάτων και της προσαρμογής του.
• Το οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον (6).

Μετά την οξεία φάση, η εξειδικευμένη αποκατάσταση έχει σαν στόχο την αναπνευστική βελτίωση, την λειτουργική και την γνωσιακή επαναφορά, με κύριο στόχο να μειωθούν οι ανεπάρκειες και τελικά να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής (3).

Σημεία – κλειδιά για τη διατροφή

Υπάρχουν αρκετές στρατηγικές υποστήριξης που μπορούν να βοηθήσουν σε διατροφικά ζητήματα, τόσο κατά τη διάρκεια της ασθένειας όσο και μετά τον COVID-19. Για να είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε και να εφαρμόσουμε τις στρατηγικές αυτές, είναι απαραίτητο να απαντήσουμε στα παρακάτω σημαντικά ερωτήματα:

• Διατηρείς μια ισορροπημένη διατροφή ή χάνεις σημαντικές διατροφικές ομάδες;
• Καλύπτεις τις ανάγκες σου σε βιταμίνες και μέταλλα ή χρειάζεσαι συμπληρωματική χορήγηση;
• Μετά την ανάρρωση από την ασθένεια, υπάρχει απώλεια μυϊκής μάζας ή αίσθηση αδυναμίας; η πρωτεϊνική πρόσληψη χρειάζεται έντονη προσοχή.
• Χρειάζεται να ζητήσει ο ασθενής βοήθεια για να μάθει τη διαδικασία εμπλουτισμού των τροφίμων;
• Γνωρίζει ο ασθενής τον τρόπο να διαχειριστεί τα συμπτώματα που επηρεάζουν την διατροφική πρόσληψη; (4)

Μικροθρεπτικά συστατικά

Τα μικροθρεπτικά συστατικά παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό σύστημα και πιθανότατα μπορούν να επηρεάσουν θετικά και το COVID-19. Tα αντιοξειδωτικά ενισχύουν τους αμυντικούς μηχανισμούς, όπως τα NK- κύτταρα και τη δραστηριότητα των λεμφαδένων.

♦ Βιταμίνη D

H ανεπάρκεια σε βιταμίνη D σχετίζεται με διάφορες μολύνσεις συμπεριλαμβανομένου της γρίπης, του HIV, και της ηπατίτιδας C. Η βιταμίνη D, επίσης παίζει καίριο ρόλο στην προστασία του αναπνευστικού συστήματος και μειώνει την παραγωγή των προ-φλεγμονωδών κυτοκινών (8, 9). Παράλληλα με τη μειωμένη έκθεση στον ήλιο, είναι πιο πιθανό να ενταθεί και η ανεπάρκεια σε αυτή, γι’ αυτό συστήνεται και η συμπληρωματική χορήγηση 400 IU (4).

Διαβάστε επίσης ⇒ Βιταμίνη D: Στη μάχη κατά του COVID-19!

♦ Βιταμίνη C

H βιταμίνη C υποστηρίζει το ανοσοποιητικό και παράλληλα είναι ένα πολύ ισχυρό αντιοξειδωτικό. Η ανεπάρκεια της σχετίζεται με σοβαρή μόλυνση του αναπνευστικού. Η βιταμίνη C θεωρείται μια λειτουργική επιλογή στη διαχείριση του COVID-19 (9).

♦ Βιταμίνη Α

Είναι σημαντικό μικροθρεπτικό συστατικό στην ρύθμιση και λειτουργία των κυττάρων του ανοσοποιητικού. Η συμπληρωματική χορήγηση μπορεί να φανεί σημαντική μόνο σε άτομα με ανεπάρκεια σε βιταμίνη Α (7).

♦ Βιταμίνη Ε

Είναι ένα λιποδιαλυτό αντιοξειδωτικό που προστατεύει τις κυτταρικές μεμβράνες. Στον άνθρωπο είναι σπάνια η ανεπάρκεια. Οι ασθενείς με δυσθρεψία μπορεί να επωφεληθούν από τη συμπληρωματική χορήγηση (7).

♦ Ψευδάργυρος

Είναι πολύ βασικό μέταλλο που ρυθμίζει τη λειτουργικότητα σε περίπου 2000 ένζυμα και 750 ρυθμιστικούς παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν την ανοσία και την ανάπτυξη. Ο ψευδάργυρος εμπλέκεται σε πολλές και διαφορετικές λειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος. Ομάδες υψηλού κινδύνου για ανεπάρκεια, όπως είναι οι ηλικιωμένοι μπορεί να επωφεληθούν στη διαχείριση του COVID-19 από τη συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου (7).

Διαβάστε επίσης ⇒ Ψευδάργυρος, κατά του κρυολογήματος και όχι μόνο!

♦ Σελήνιο

Είναι μέρος των σεληνοπρωτεϊνών, που είναι βασικές για τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως και άλλων κυττάρων του ανοσοποιητικού. Τα άτομα με ανεπάρκεια θα επωφεληθούν από τη συμπληρωματική χορήγηση μιας και θα ενισχύσουν το ανοσοποιητικό τους απέναντι στον ιό (7).

Διαχείριση διατροφικών συμπτωμάτων (10)

⇒ Μειωμένη όρεξη, κόπωση ή πρόωρος κορεσμός

• Κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων. 4 – 6 φορές την ημέρα, ή ανά λίγες ώρες.
• Κατανάλωση τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη.
• Κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε θερμίδες και πρωτεΐνη όπως είναι το τυρί, τα πλήρη σε λιπαρά γιαούρτια, το φιστικοβούτυρο, το τυρί κρέμα ή οι σούπες με γάλα με πλήρη περιεκτικότητα σε λιπαρά.
• Προσθήκη σάλτσας σε κρέας, πουλερικά και συνοδευτικά.Κατανάλωση milkshakes ή πρωτεϊνούχων ροφημάτων μεταξύ των γευμάτων.
• Σκέψη για χορήγηση πολυβιταμινούχου συμπληρώματος διατροφής αν δεν υπάρχει επαρκή σίτιση (<50%).

⇒ Αλλαγή στη γεύση

• Επέλεξε τρόφιμα που είναι ήπια για αρχή και μετά πρόσθεσε γεύση.
  Δοκίμασε πιο κρύα τρόφιμα για αρχή και μετά ζεστά τρόφιμα που έχουν δυνατή γεύση.
• Προσθήκη ζάχαρης, αλατιού, μπαχαρικών για ενίσχυση γεύσης.
• Χρησιμοποίησε όξινες καραμέλες, τσίχλες ή μέντα πριν και μετά τα γεύματα αν υπάρχει ξηροστομία.
• Συχνό πλύσιμο των δοντιών.

⇒ Κατάποση

• Ανάλογα με την αξιολόγηση του σταδίου ετοιμότητας.

Βιβλιογραφία

1. Barazzoni R, Bischoff SC, Breda J, Wickramasinghe K, Krznaric Z, Nitzan D, et al. ESPEN expert statements and practical guidance for nutritional management of individuals with SARS-CoV-2 infection. Clinical nutrition (Edinburgh, Scotland). 2020;39(6):1631-8.
2. Cawood AL, Walters ER, Smith TR, Sipaul RH, Stratton RJ. A Review of Nutrition Support Guidelines for Individuals with or Recovering from COVID-19 in the Community. Nutrients. 2020;12(11).
3. Brugliera L, Spina A, Castellazzi P, Cimino P, Arcuri P, Negro A, et al. Nutritional management of COVID-19 patients in a rehabilitation unit. European Journal of Clinical Nutrition. 2020;74(6):860-3.
4. Holdoway A. Nutritional management of patients during and after COVID-19 illness. British Journal of Community Nursing. 2020;25(Sup8):S6-S10.
5. Recovery C. 2020 [Available from: https://www.yourcovidrecovery.nhs.uk/your-road-to-recovery/managing-daily-activities/.
6. NICE. 2020 [Available from: https://www.evidence.nhs.uk/document?id=2285814&returnUrl=search%3Fps%3D50%26q%3Dphysiotherapy%2Bicu.
7. Medicine BSoR. 2020 [Available from: https://www.bsrm.org.uk/downloads/covid-19bsrmissue1-published-27-4-2020.pdf.
8. AbdAllah M, Ez Elarab H, Raslan E, Saber L, Daoud E, Saber M. Role of micronutrients in the management of coronavirus disease 2019. New microbes and new infections. 2020;38:100782.
9. Gasmi A, Tippairote T, Mujawdiya PK, Peana M, Menzel A, Dadar M, et al. Micronutrients as immunomodulatory tools for COVID-19 management. Clinical Immunology. 2020;220:108545.
10. Canada NCi. 2020 [Available from: https://nutritioncareincanada.ca/sites/default/uploads/files/COVID-19/Food_is_Medicine_2_Covid-19_and_Hospitalization_English.pdf.

INFO

H Δρ. Άννα Παπαγεωργίου έχει δημιουργήσει το πρότυπο βιωματικό πρόγραμμα “Ζω, κινούμαι, τρέφομαι σωστά” όπου η παιδική παχυσαρκία αντιμετωπίζεται με την ενεργητική συμμετοχή γονέων και παιδιών. Στα διαδραστικά εργαστήρια, η επιστημονική ομάδα δίνει τα εφόδια για την υγιή σωματική και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού εστιάζοντας στην ισορροπημένη διατροφή, την ενδυνάμωση του παιδιού, τη σωματική δραστηριότητα με τη συμμετοχή όλης της οικογένειας.

Πηγή: Naturanrg123o, www.naturanrg.gr