Ενδορφίνες: Γιατί τις χρειαζόμαστε; -natura nrg

Ενδορφίνες: Γιατί τις χρειαζόμαστε; Οι ενδορφίνες είναι φυσικές ουσίες ευεξίας που μοιάζουν με ορμόνες και παράγονται στον εγκέφαλο.

♦της Μαρίας Γκέκα

Όταν ελευθερώνονται από τους νευροδιαβιβαστές αρχίζουν να διατρέχουν όλο μας το σώμα, χαρίζοντάς μας μια αίσθηση ευφορίας. Τα χαμηλά επίπεδα ενδορφινών συνδέονται με το συναισθηματικό και σωματικό πόνο, τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές και τον αυξημένο κίνδυνο εθισμού.

Τι είναι οι ενδορφίνες και τι σκοπό εξυπηρετούν;

Οι ενδορφίνες, επίσης γνωστές ως ενδογενή οπιοειδή, είναι ομάδες πρωτεϊνικών αλυσίδων που ονομάζονται πεπτίδια. Ως επί το πλείστον ελέγχονται και απελευθερώνονται από τον υποθάλαμο και την υπόφυση. Είναι ένας τύπος νευροδιαβιβαστή – και σε ορισμένες περιπτώσεις, πιστεύεται ότι είναι και ορμόνες – που δρουν στους υποδοχείς οπιούχων για να ανακουφίσουν τον πόνο και να προάγουν τα συναισθήματα ευχαρίστησης (1).

Είναι ενδιαφέρον ότι ο όρος ενδορφίνη προέρχεται από τις λέξεις «ενδογενής» και «μορφίνη», το γνωστό οπιούχο αναλγητικό. Ενώ υπάρχουν διάφορες μορφές ενδορφινών, οι βήτα-ενδορφίνες είναι οι πιο μελετημένες και γνωστές για τα αναλγητικά τους αποτελέσματα.

Οι ενδορφίνες απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια επώδυνων εμπειριών, όπως όταν στραμπουλάμε τον αστράγαλό μας, για να ανακουφιστούμε προσωρινά από τον πόνο και την ενόχληση. Απελευθερώνονται επίσης σε ευχάριστες στιγμές, όπως η κατανάλωση σοκολάτας, το σεξ ή η άσκηση (2).

Ποια είναι τα οφέλη των ενδορφινών;

Ενώ οι επιστημονικές έρευνες είναι σε εξέλιξη, υπάρχουν πολλά γνωστά αποδεδειγμένα οφέλη από τις ενδορφίνες:

μειώνουν τον πόνο και την ενόχληση
αυξάνουν την ευχαρίστηση
μειώνουν το άγχος, το στρες και την κατάθλιψη
μετριάζουν τη φλεγμονή
βελτιώνουν τη διάθεση
τονώνουν την αυτοεκτίμηση
υποστηρίζουν ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα
υποστηρίζουν τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία

Έτσι, ο στόχος να ενισχύσουμε τις ενδορφίνες μας είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να υποστηρίξουμε τη συνολική μας ευεξία.

Τι συμβαίνει στο σώμα όταν δεν έχετε αρκετές ενδορφίνες;

Εάν το σώμα μας δεν παράγει αρκετές ενδορφίνες, ενδέχεται να διατρέχουμε αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξετε ορισμένες παθήσεις ή συμπτώματα, όπως:

Αυξημένους πόνους (πονοκεφάλους, κά)
Αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης και άγχους (3)
Κακή διάθεση και κατήφεια (4)
Εθισμό σε ποτό ή άλλες ουσίες (5)
Δυσκολία στον ύπνο

Έχει ενδιαφέρον επίσης ότι πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα με ημικρανίες έχουν χαμηλότερα επίπεδα βήτα-ενδορφινών στο αίμα (6 ).

8 τρόποι για να ενισχύσετε τις ενδορφίνες

Άσκηση

Η άσκηση είναι ευρέως γνωστή για τις επιδράσεις της στην τόνωση της διάθεσης και το ρόλο της στη μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και του άγχους. Η αερόβια άσκηση μέτριας έως έντονης έντασης και η προπόνηση ενδυνάμωσης μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των ενδορφινών, μαζί με άλλες χημικές ουσίες που προκαλούν καλή αίσθηση όπως τα ενδοκανναβινοειδή, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη.

Η άσκηση μέτριας έντασης περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως γρήγορο περπάτημα, ήπια βόλτα με ποδήλατο ενώ η έντονη άσκηση περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως η ποδηλασία, το ποδόσφαιρο, το τρέξιμο ή το σκι. Ευτυχώς, περίπου 20-30 λεπτά άσκησης κάθε μέρα μπορούν να βοηθήσουν στην αύξηση των επιπέδων των ενδορφινών μας.

Γέλιο

Το γέλιο είναι το καλύτερο φάρμακο για τη βελτίωση της διάθεσης, τη μείωση του πόνου και του στρες, τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και την υποστήριξη ενός ισχυρότερου ανοσοποιητικού συστήματος. Το γέλιο απελευθερώνει ενδορφίνες και άλλες ορμόνες καλής διάθεσης (π.χ. ντοπαμίνη και σεροτονίνη) ενώ καταστέλλει τις ορμόνες του στρες (π.χ. κορτιζόλη)

Μουσική

Η μουσική δεν είναι απλά ένα μέσο ψυχαγωγίας, θεραπεύει και υποστηρίζει σημαντικά την ψυχική μας ευεξία. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η μουσική μπορεί να προάγει ήπια αποτελέσματα μείωσης του πόνου απελευθερώνοντας ενδορφίνες. Στην πραγματικότητα, η μουσικοθεραπεία είναι δημοφιλής και αποτελεσματική παρέμβαση σε πολλά νοσοκομειακά περιβάλλοντα. (7). Έχει ενδιαφέρον επίσης ότι η μουσική ότι μπορεί να μας βοηθήσει κατά τη διάρκεια της γυμναστικής, ανακουφίζοντας κάποια ενόχληση ή πόνο που προκαλείται από την άσκηση (8).

Βελονισμός

Αν και μέρος της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής για αιώνες, ο βελονισμός έχει πρόσφατα κερδίσει την προσοχή στη δυτική ιατρική ως αποτελεσματική θεραπεία για τον πόνο και άλλες διαταραχές.
Αν και οι μηχανισμοί του δεν είναι πλήρως κατανοητοί, ο βελονισμός περιλαμβάνει την εισαγωγή μικρών βελόνων στο δέρμα για την τόνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος. Αυτό οδηγεί στην απελευθέρωση πολλών χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των ενδορφινών (9).

Σοκολάτα

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η κατανάλωση μαύρης σοκολάτας μπορεί να ενισχύσει τις ενδορφίνες και άλλες χημικές ουσίες που προκαλούν καλή αίσθηση, όπως η ντοπαμίνη.
Η μαύρη σοκολάτα είναι πλούσια σε πολυφαινολικές ενώσεις όπως τα φλαβονοειδή που ενεργοποιούν τον εγκέφαλο να απελευθερώσει ενδορφίνες. Είναι επίσης μια μέτρια πηγή καφεΐνης, η οποία μπορεί να προκαλέσει τόνωση της διάθεσης.

Σεξ

Το σεξ αυξάνει την απελευθέρωση ενδορφινών, ντοπαμίνης, σεροτονίνης και ωκυτοκίνης, μιας ορμόνης και νευροδιαβιβαστή που συνδέεται με τη σύνδεση και την εμπιστοσύνη (10).

Αυξάνει επίσης τον καρδιακό ρυθμό και προάγει την αντοχή, η οποία μπορεί επίσης να υποστηρίξει την υγεία και τη διάθεσή μας.

Χορός

Ο χορός είναι μια μορφή καρδιοαναπνευστικής άσκησης που ανεβάζει τον καρδιακό ρυθμό και απελευθερώνει ενδορφίνες.

Επιπλέον, ο χορός σε κοινωνικό περιβάλλον μπορεί να αυξήσει την κοινωνική σύνδεση και να μειώσει τα επίπεδα άγχους

Είτε χορεύετε μόνοι σας στην κουζίνα σας είτε με τους φίλους σας, είναι σίγουρο ότι θα τονώσει τη διάθεσή σας.

Διαλογισμός

Ο διαλογισμός έχει αποδειχθεί ότι προάγει την υγεία ενεργοποιώντας το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, γνωστό και ως σύστημα «ανάπαυσης και πέψης». Μειώνει επίσης το σύστημα απόκρισης του σώματος στο στρες, το οποίο είναι γνωστό ως άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (11). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24395196/

Αν και συνδέονται στενά αποτελώντας μέρος του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου, οι ενδορφίνες, η ντοπαμίνη και τα ενδοκανναβινοειδή δεν είναι ταυτόσημα ενώ έχουν ξεχωριστές επιδράσεις στο σώμα.

Ενδορφίνες σε σύγκριση με ντοπαμίνη

Ενώ συχνά συγχέονται μεταξύ τους, οι ενδορφίνες δεν είναι ίδιες με την ντοπαμίνη ή τα ενδοκανναβινοειδή. Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής και μια ορμόνη για την καλή αίσθηση που απελευθερώνεται από το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου σε περιόδους ευχαρίστησης, όπως κατά τη διάρκεια του σεξ, της κατανάλωσης νόστιμου φαγητού ή της παρακολούθησης μιας κωμικής εκπομπής.
Αν και και οι δύο αποτελούν μέρος του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου, οι ενδορφίνες απελευθερώνονται γρήγορα κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης πράξης, όπως η άσκηση, για να βοηθήσουν στην ανακούφιση του πόνου και του στρες. Αντίθετα, η ντοπαμίνη απελευθερώνεται αργά και η αίσθηση τόνωσης της διάθεσης που νιώθουμε έρχεται μετά τη δραστηριότητα.

Διαβάστε ακόμα ⇒ Προβιοτικά: Μπορούν να βοηθήσουν στην κατάθλιψη;

Ενδορφίνες σε σύγκριση με ενδοκανναβινοειδή

Τα ενδοκανναβινοειδή είναι νευροδιαβιβαστές που παράγονται από το ενδοκανναβινοειδές σύστημα του σώματος. Παίζουν πολλούς ρόλους στο σώμα, όπως η ανακούφιση από τον πόνο, η μείωση του άγχους, η ρύθμιση της διάθεσης, η διαχείριση της όρεξης και της πέψης και η βελτίωση του ύπνου.

Αν και παρόμοια με τα κανναβινοειδή – τα κύρια χημικά που βρίσκονται στην κάνναβη, όπως η THC – τα ενδοκανναβινοειδή παράγονται φυσικά από το σώμα. Τόσο τα ενδοκανναβινοειδή όσο και τα κανναβινοειδή δρουν στους υποδοχείς κανναβινοειδών που βρίσκονται σε όλο το σώμα.

Είναι ενδιαφέρον ότι τα ενδοκανναβινοειδή είναι κυρίως υπεύθυνα για το ‘runner’s high’ δηλαδή, την ευφορία που βιώνουν οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της άσκησης, το οποίο παλαιότερα αποδιδόταν στις ενδορφίνες. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα απέδειξε ότι τα ενδοκανναβινοειδή οδηγούν σε συναισθήματα ευφορίας, καθώς μπορούν εύκολα να διασχίσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, σε αντίθεση με τις ενδορφίνες, που δεν μπορούν να το κάνουν. (12)

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το σώμα απελευθερώνει πολλούς νευροδιαβιβαστές και ορμόνες ταυτόχρονα κατά τη διάρκεια του πόνου και της ευχαρίστησης, γι’ αυτό οι ενδορφίνες, τα ενδοκανναβινοειδή και η ντοπαμίνη συνδέονται τόσο στενά.

Ποια η διαφορά μεταξύ ενδορφινών και οπιοειδών;

Αν και οι ενδορφίνες και τα οπιοειδή δρουν στους ίδιους υποδοχείς, γνωστούς ως υποδοχείς οπιοειδών, έχουν σημαντικές διαφορές.

Τα αποτελέσματα αυτών των οπιοειδών φαρμάκων είναι προσωρινά και σύντομα υποχωρούν, κάτι που συνήθως ωθεί ένα άτομο να θέλει να επαναλάβει αυτή την αίσθηση.
Μετά από μακροχρόνια χρήση οπιοειδών, το σώμα συνηθίζει στα υψηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης και απαιτεί μεγαλύτερη δόση για να αποκτήσει τα ίδια οφέλη. Αυτός ο κύκλος επαναλαμβάνεται και οδηγεί σε μια συνεχή αναζήτηση για την επίτευξη του ίδιου ‘υψηλού’ στόχου.
Τελικά, τα οπιοειδή μπορεί να είναι εξαιρετικά εθιστικά και να οδηγήσουν σε μειωμένη ικανότητα να αισθάνεται κάποιος ευχαρίστηση από άλλες δραστηριότητες, όπως το φαγητό, η κοινωνικοποίηση και το σεξ.
Η απόσυρση από τα οπιοειδή μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές παρενέργειες που μερικές φορές μοιάζουν με ένα άτομο που βιώνει πένθος, όπως άγχος, κατάθλιψη, δυσκολία στον ύπνο, απώλεια όρεξης και εναλλαγές της διάθεσης.
Αντίθετα, οι ενδορφίνες δρουν παρόμοια για να βοηθήσουν στη διαχείριση του πόνου, αλλά έχουν λιγότερο έντονη απόκριση. Παράγονται φυσικά από το σώμα και δεν φτάνουν σε επίπεδα κορεσμού που απαιτούν περισσότερη δραστηριότητα για την προώθηση του ίδιου αισθήματος ευχαρίστησης.