Φθαλικές ενώσεις. Για αρκετά χρόνια τώρα ακούμε -και δυστυχώς οι μελέτες το επιβεβαιώνουν- για τις τοξικές παρενέργειες των φθαλικών ενώσεων, αλλά τι είναι ακριβώς; Πού τις βρίσκουμε; Είναι πραγματικά επιβλαβείς;
της Μαρίας Γκέκα
Είναι άχρωμες και άοσμες αλλά πολύ επικίνδυνες για την υγεία. Οι φθαλικές ενώσεις (ή φθαλικοί εστέρες) είναι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται ως πλαστικοποιητές κυρίως στη βιομηχανία πλαστικών αλλά και καλλυντικών. Οι ουσίες αυτές δεν δεσμεύονται στα πλαστικά, ως εκ τούτου, απελευθερώνονται συνεχώς στον αέρα, στα τρόφιμα ή στα υγρά. Απορροφώνται από το δέρμα και έχουν κατηγορηθεί για αλλεργικές αντιδράσεις, όπως επίσης και για διαταραχές στο αναπαραγωγικό, ανοσοποιητικό και ορμονικό σύστημα.
Οι φθαλικοί εστέρες κατατάσσονται στους ενδοκρινείς αποδιοργανωτές ή διαταράκτες, γιατί μιμούνται τη δράση των ορμονών.
Ενδοκρινείς διαταράκτες (ΕΔs)ονομάζονται γιατί είναι εξωγενείς ουσίες που η χημική δομή τους μοιάζει με εκείνη των φυσικών ορμονών του οργανισμού. Γι’ αυτό μπορούν να τις «μιμηθούν» ανατρέποντας έτσι τη φυσιολογική – ομαλή λειτουργία τους.
Οι φθαλικές ενώσεις περιέχονται με διαφορετικές μορφές στη σύνθεση πολλών καλλυντικών και προϊόντων προσωπικής υγιεινής. Για παράδειγμα σε σαμπουάν και κοντίσιονερ, βαφές, hairsprays, αποσμητικά και προϊόντα μακιγιάζ. Είναι βασικό συστατικό των αρωμάτων (DEP, φθαλικό διαιθύλιο), χρησιμοποιούνται ως διαλύτες για να ενισχύουν τη διάρκεια του αρώματος. Επίσης βρίσκονται κατά κόρον στα βερνίκια νυχιών, (DBP, φθαλικός διβουτυλεστέρας), διευκολύνουν την ομοιόμορφη εφαρμογή του χρώματος και αποτρέπουν το ξεφλούδισμα.
Τι είναι ακριβώς
Οι φθαλικές ενώσεις είναι μια οικογένεια οργανικών χημικών που προέρχονται από το πετρέλαιο που χρησιμοποιείται ως πλαστικοποιητές αλλά και ως διαλύτες και βελτιστοποιητές για τη συνοχή και την απόδοση διαφόρων προϊόντων. Αυτοί είναι οι πιο δημοφιλείς πλαστικοποιητές στον κόσμο και έχουν χρησιμοποιηθεί εδώ και δεκαετίες για την παραγωγή πολυβινυλοχλωριδίου (PVC) που βοηθούν να γίνει πιο ευέλικτο και μαλακό.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι, οι οποίοι είναι σε υγρή μορφή (μοιάζουν με λάδι) και είναι σχεδόν άοσμοι, αλλά δεν έχουν πάντα μια λειτουργία πλαστικοποίησης. Ιδιαίτερα επικίνδυνοι είναι οι φθαλικοί εστέρες DBP, BBP, DEHP, DNOP, DINP και DIDP.
Πού κυρίως βρίσκονται
Οι φθαλικοί εστέρες δυστυχώς, εξακολουθούν να βρίσκονται στα περισσότερα προϊόντα που χρησιμοποιούμε ευρέως και καθημερινά. Πράγματι, ο κατάλογος είναι πραγματικά μεγάλος: πλαστικά μπουκάλια, καλλυντικά, βερνίκια νυχιών, σαμπουάν, κόλλες, μπογιές, φυτοφάρμακα, διάφορα δοχεία (συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και fast food), τσάντες, καλώδια και τα υλικά συσκευασίας.
Δυστυχώς δεν εξαιρείται, και το φαγητό. Μια έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ έχει επισημάνει ποια είναι τα τρόφιμα που μπορεί να περιέχουν φθαλικές ενώσεις. Στη λίστα βρίσκονται το πλήρες γάλα, η κρέμα γάλακτος και τα συσκευασμένα κομμάτια κρέατος (κυρίως το χοιρινό και τα πουλερικά), λόγω της εκτεταμένης χρήσης των ουσιών αυτών, που στη διάρκεια των τελευταίων ετών έχουν μολύνει το έδαφος και ως εκ τούτου την τροφή για τα ζώα. Αλλά πάνω απ ‘όλα, υπάρχει το πρόβλημα της πλαστικής συσκευασίας στην οποία είναι τυλιγμένα τα τρόφιμα, και ως εκ τούτου οι εν λόγω ουσίες μπορούν να μεταναστεύσουν από το πλαστικό στα τρόφιμα. Στη μαύρη λίστα, επίσης, βρίσκονται οι μαργαρίνες και τα μαγειρικά έλαια
Κινδυνεύουν τα παιδιά
Δυστυχώς πάρα πολλά προϊόντα για παιδιά περιέχουν φθαλικές ενώσεις (ιδίως κινέζικης προέλευσης) που όμως καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής αγοράς), μεταξύ των οποίων:
- Κούκλες (ειδικά εκείνες με ρούχα που τρεμοπαίζουν)
- Αποκριάτικες μάσκες
- Πλαστικά ζώα
- Αυτοκίνητα
- Παιχνίδια κολύμβησης
- Φουσκωτά παιχνίδια
- Παραλία Παιχνίδια
- Ελαστικά και άλλα είδη γραφικής ύλης
- Ένδυση
Ιδιαίτερα επικίνδυνοι είναι οι φθαλικοί εστέρες DBP, BBP, DEHP, DNOP, DINP και DIDP. Γι’ αυτό η Ε.Ε. εξέδωσε την Οδηγία (2005/84/EC) που απαγορεύει ή και θέτει αυστηρούς περιορισμούς στην χρήση των πιο πάνω ουσιών σε παιδικά είδη. Οι φθαλικοί εστέρες απελευθερώνονται από το πλαστικό με διάφορους τρόπους πχ σε συνθήκες θέρμανσης ή όταν οι δακτύλιοι οδοντοφυίας ή οι πιπίλες, οι κουδουνίστρες και άλλα παιχνίδια για μικρά παιδιά από μαλακό PVC πιπιλιούνται ή μασιούνται από τα βρέφη για μεγάλα διαστήματα, ιδίως κατά την περίοδο της οδοντοφυΐας.
Γιατί οι ενδοκρινείς διαταράκτες (ΕΔs) βλάπτουν την υγεία;
Ένα υγιές σώμα έχει περίπου 30 τρισεκατομμύρια κύτταρα τα οποία ζουν, συνυπάρχουν και λειτουργούν σ’ ένα πολύπλοκο σύστημα αλληλεξάρτησης που καθορίζει πως και πότε θα πολλαπλασιαστεί κάθε κύτταρο, πού θα μετακινηθεί και που τελικά θα τοποθετηθεί. Το θαύμα αυτό της φύσης ρυθμίζεται και ελέγχεται από ένα σύστημα επικοινωνίας μεταξύ των κυττάρων ένα είδος δηλ σωματικής τηλεπικοινωνίας. Αυτό το σύστημα συνίσταται από τρία βασικά υποσυστήματα: το ενδοκρινικό σύστημα, το ανοσοποιητικό και το νευρικό. Οι ορμόνες λοιπόν είναι οι χημικοί μεταφορείς των μηνυμάτων στα κύτταρα.
Έχει διαπιστωθεί ότι οι ενδοκρινείς διαταράκτες επιδρούν στη σύνθεση, την έκκριση, τη μεταφορά, το μεταβολισμό, τη δράση και τον καταβολισμό των ορμονών, καθώς και στη σύνδεσή τους στις δεσμευτικές πρωτεΐνες.
Έτσι μέσω της αλληλεπίδρασης με τα ενδογενή ορμονικά συστήματα μπορούν να επηρεάσουν και να αλλοιώσουν τη λειτουργία του ορμονικού /ενδοκρινικού συστήματος με άμεση και πρωταρχική επίδραση στον προγραμματισμό της ανάπτυξης και ομαλής εξέλιξης του οργανισμού καθώς και της αναπαραγωγής.
Οι επιδράσεις τους δεν περιορίζονται μόνο στον ίδιο τον οργανισμό αλλά μπορούν να επεκταθούν και στους απογόνους του. Καθοριστική για το είδος και τον βαθμό της επίδρασης των EΔs, περιλαμβανόμενης και της πρόκλησης καρκινογένεσης είναι η ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης του οργανισμού. Αναπόφευκτα τα αρχικά στάδια της ζωής (δηλ το εμβρυακό-παιδικό) μέχρι και την ολοκλήρωση της εφηβείας είναι ιδιαίτερα τρωτά.
Οι ενδοκρινείς διαταράκτες προκαλούν επιδράσεις ακόμα και όταν βρίσκονται σε απειροελάχιστες ποσότητες και ιδίως όταν κάποιος εκτίθεται σε πολλούς ταυτόχρονα. Όπως πχ μπορεί να συμβεί στο περιβάλλον του σπιτιού μας όταν χρησιμοποιούμε πολλά χημικά. Οι επιδράσεις αυξάνονται αν η έκθεση είναι συνεχής ή επαναλαμβανόμενη. Γι’ αυτό η πρόληψη και μείωση της έκθεσης σ’ αυτούς είναι απόλυτα αναγκαία.
Πολύ σοβαρές είναι επίσης οι κίνδυνοι έκθεσης σε φθαλικές ενώσεις για γυναίκες στην εγκυμοσύνη. Πολλές μελέτες έχουν διαπιστώσει κίνδυνο πρόωρης απώλειας κύησης, γενετικές ανωμαλίες στα αρσενικά μωρά, αλλά και νευρολογικά προβλήματα.
Πηγή NaturaNrg #85
