Ευαγγελία Κορακάκη, Υπεύθυνη δασικών προγραμμάτων WWF Ελλάς
Τα προβλήματα της χώρας μας μπορούν να επιλυθούν, χωρίς να καταστραφεί η δασική μας περιουσία.. Γιατί όταν αγνοούμε το φυσικό μας κεφάλαιο, δεν μιλάμε για ανάπτυξη…
Τουριστικές επενδύσεις από οργανωμένα συμφέροντα, που θα κατακλύσουν με τσιμέντο εκτάσεις με αραιή φρυγανική δασική βλάστηση, δηλαδή με την πιο τυπική μορφή χαμηλής βλάστησης στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο κρύβονται πίσω από τις διατάξεις του νέου νομοσχεδίου του ΥΠΕΚΑ, με τις οποίες παύει οριστικά να προστατεύεται από τη δασική νομοθεσία τουλάχιστον το 15% της ελληνικής επικράτειας.
[Φώτο Αριστερά] Euphorbia acanthothamnos at Cape Tenaro – Mani Peninsula – Peloponnese – Greece – WWF Ελλάς – Andrea Bonetti [Φώτο Δεξιά] Sarcopoterium spinosum_Xystrakis
Η Ελλάδα φιλοξενεί δάση και δασικές εκτάσεις τα οποία χαρακτηρίζονται από υψηλή οικολογική αξία και μοναδική βιοποικιλότητα. Στη χώρα μας συναντάμε ένα μεγάλο εύρος δασικών διαπλάσεων, από τα μεσογειακά ξηροφυτικά οικοσυστήματα με χαμηλή βλάστηση ως τα ψηλά ορεινά δάση κωνοφόρων ή φυλλοβόλων, ακόμα και ως τα υποαλπικά και αλπικά λιβάδια των μεγάλων υψομέτρων.
Σύμφωνα με την πρόσφατη καταγραφή καλύψεων γης που ολοκλήρωσε το WWF Ελλάς σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το 2007 το 54% της χώρας καλύπτονταν από κάποιου τύπου φυσική βλάστηση. Αυτό το ποσοστό περιλαμβάνει κατά 42% εκτάσεις πολύ χαμηλής βλάστησης (τις λεγόμενες χορτολιβαδικές), ενώ το υπόλοιπο ισομοιράζεται μεταξύ των υψηλών δασών και των θαμνότοπων (περίπου 29% έκαστη κάλυψη).
Τα φυσικό περιβάλλον δηλαδή της Ελλάδας κυριαρχείται από τις εκτάσεις χαμηλής βλάστησης, οι οποίες περιλαμβάνουν τις χορτολιβαδικές εκτάσεις αλλά και τα φρύγανα. Στα φρύγανα συναντάμε τους μικρούς θάμνους που χαρακτηρίζουν το ελληνικό τοπίο και επικρατούν σε παραθαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές, κυρίως στις Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα και την Κρήτη, στην Πελοπόννησο και στη δυτική Ελλάδα.
Σε κίνδυνο ο πλούτος της ελληνικής χλωρίδας
Κάθε άνθρωπος αναγνωρίζει τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα δάση και οι δασικές μας εκτάσεις. Τέτοιες υπηρεσίες είναι το φιλτράρισμα του νερού, η προστασία από πλημμύρες και διάβρωση, η κατακράτηση των στερεών ρύπων (φιλτράρισμα του αέρα), η παραγωγή οξυγόνου, η αναψυχή, κ.ά., και εν τέλει η βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας. Ωστόσο, η περιβαλλοντική αξία, ιδιαιτέρως των φρύγανων, δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμη, καθώς τα συναντάμε σε ξερούς τόπους και μοιάζουν με μικρά και καχεκτικά φυτά. Κι όμως, η φαινομενικά «φτωχή» βλάστηση των βουνών και των λόφων κρύβει μια από τις πλουσιότερες και πιο ενδιαφέρουσες χλωρίδες της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης. Από τα 6.000 περίπου είδη φυτών που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα, πάνω από 5.500 είδη είναι θάμνοι και χαμηλές πόες, ενώ οι φρυγανότοποι με αστοιβίδα αποτελούν σημαντικό και απειλούμενο τύπο οικοτόπου σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα πολυάριθμα αυτά είδη φυτών προσελκύουν πλήθος μικρών και μεγαλύτερων ζώων, με αποτέλεσμα τα φρύγανα σε πολλές περιπτώσεις να χαρακτηρίζονται ως θύλακες σημαντικής βιοποικιλότητας.
Εκτός όμως από τη σημαντική οικολογική τους αξία τα φρύγανα παρέχουν μοναδικά προϊόντα και υπηρεσίες στον άνθρωπο. Μας διαθέτουν απλόχερα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, αλλά και προϊόντα όπως το θυμαρίσιο μέλι. Η ρίγανη, η λεβάντα, το δενδρολίβανο, το θυμάρι, και πολλοί άλλοι θάμνοι, εκτός από τη χρήση τους στη μαγειρική και ως αφεψήματα, έχουν σημαντικές φαρμακευτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και συστατικά τους συναντάμε πολύ συχνά σε αλοιφές, κρέμες, και αποτελούν τη βάση της εναλλακτικής ιατρικής.
Γήπεδα γκολφ σε δάση και σωρεία παρανομιών…
Η ελλιπής αναγνωσιμότητα της αξίας των εκτάσεων αυτών με χαμηλή βλάστηση, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα συναντάμε σε περιοχές όπου η πίεση για τουριστική «ανάπτυξη», για δημιουργία παραθεριστικής κατοικίας και διάφορες υποδομές είναι πολύ μεγάλη, έχουν ως αποτέλεσμα την προσέλκυση σημαντικών ανθρώπινων πιέσεων που οδηγούν στην επέκταση της αγροτικής γης σε βάρος τους, στην επέκταση των υποδομών και της δόμησης και στην ερημοποίηση. Δυστυχώς η χρήση των εκτάσεων αυτών δεν περιφρουρείται ουσιαστικά με κανέναν τρόπο, παρότι τα φρύγανα δημιουργούν φύση εκεί, που σε διαφορετική περίπτωση δε θα υπήρχε, όπως σε περιοχές που έχουν κακοποιηθεί από ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η εντατική βοσκή και οι συχνές πυρκαγιές.
Δυστυχώς με την πρόσφατη οικονομική συγκυρία, η Πολιτεία άδραξε την ευκαιρία για να επαναπροσδιορίσει τη χρήση των εκτάσεων αυτών, μαζί με αυτή των δασών και των δασικών εκτάσεων, προκειμένου να προαχθεί μία κακώς νοούμενη «ανάπτυξη». Η προσπάθεια αυτή διαφαίνεται μέσα από ένα νομοσχέδιο για τα δασικά οικοσυστήματα που δόθηκε σε ολιγοήμερη δημόσια διαβούλευση, το οποίο ουσιαστικά καταργεί όποιο καθεστώς προστασίας οικολογικά πολύτιμων εκτάσεων που τώρα καλύπτονται από χαμηλή βλάστηση (κυρίως σε παραθαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές), ενώ στις υπόλοιπες δασικές εκτάσεις και δάση, αυξάνεται η ένταση και ο αριθμός των χρήσεων που επιτρέπονται, για παράδειγμα επιτρέπει την εγκατάσταση γηπέδων γκολφ σε δάση. Παράλληλα, ανοίγει παράθυρο στη μη καταβολή προστίμων για παράνομες χρήσεις και νομιμοποιεί σωρεία παρανομιών, ακόμα και στα πάρκα και άλση. Το νομοσχέδιο αυτό αναμένεται να εντατικοποιήσει τις πιέσεις που δέχονται οι φυσικές εκτάσεις της χώρας μας, θα υποβαθμίσει ακόμα περισσότερο τα δάση μας, ενώ θα αποτελέσει τον επίλογο των φρυγάνων, με αποτέλεσμα να επέλθουν όλο και περισσότερες αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον, το τοπίο και βέβαια στη διαβίωσή μας και την ποιότητα της ζωής μας.
Γνωρίζετε ότι
Με το δασικό νομοσχέδιο του ΥΠΕΚΑ:
* Δίνεται πρώτης τάξεως κίνητρο στους εμπρηστές, καθώς οι παραπάνω εκτάσεις δεν θα μπορούν πλέον να κηρύσσονται αναδασωτέες.
* Στις υπόλοιπες δασικές εκτάσεις και δάση, αυξάνεται η ένταση και ο αριθμός των χρήσεων που επιτρέπονται.
* Πολύτιμες κατηγορίες δασών και δασικών εκτάσεων, όπως οι παραθαλάσσιες, οι παραλίμνιες και όσες βρίσκονται εντός περιοχών Natura, δεν προστατεύονται πια από χρήσεις που μέχρι σήμερα απαγορεύονταν σε αυτές.
* Αναστέλλεται η υποχρέωση καταβολής προστίμων για παράνομες χρήσεις ή καταπατήσεις δασικής γης.
* Προβλέπονται περίεργες νέες χρήσεις, όπως «έρευνες για θησαυρούς», εγκαταστάσεις σωμάτων ασφαλείας, κάθε είδους κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, χώροι απόθεσης αποβλήτων, ιστοί μέτρησης ανέμου, σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με την οδοποιία τους και τις συνοδές τους εγκαταστάσεις, και φυσικά μεγάλα τουριστικά συγκροτήματα.
* Νομιμοποιείται, για πολλοστή φορά, σωρεία παρανομιών, ακόμα και στα τελείως αναγκαία για τις πόλεις μας πάρκα και άλση.
[Φώτο πάνω] Teucrium gracile and Cistus parviflorus-Λαδανιά growing on rocks at Vai, E Crete – WWF Ελλάς – Andrea Bonetti
[Φώτο κάτω] Calicotome villosa – Spiny Broom in full bloom dominates the Phrygana vegetation in central Crete_WWF Ελλάς – Andrea Bonetti
Πηγή Νatura nrg, τεύχος 43
