«Κι ο βασιλιάς Μίνωας ρακή έπινε..»
υποστηρίζει ο 80χρoνος κύριος Μανώλης που κάθεται δίπλα στη «ρούμπα», δηλαδή στο σωληνάκι, απ’ όπου βγαίνει η πρώτη ρακή.
Ρεπορτάζ του Απόστολου Στάικου
Κι αν είναι δύσκολο να αποδειχθεί η αγάπη του Μίνωα στη ρακή, η αδυναμία των Κρητικών είναι εμφανής, αφού κάθε Νοέμβρη όλοι συναντιούνται γύρω από ένα καζάνι. Η ρακή είναι μόνο η αφορμή. Δεν μαζεύονται μόνο για να αποστάξουν στράφυλλα, αλλά κυρίως για να βγάλουν το απόσταγμα της ψυχής τους.
Άντρες, γυναίκες και παιδιά κουβεντιάζουν, κουτσομπολεύουν και ακούνε τους παλιότερους να αφηγούνται ιστορίες ρακοκάζανων από περασμένες δεκαετίες. Κάπως έτσι επιστρέφουν στις συνήθειες των προγόνων τους, πίνοντας ρακή, ψήνοντας οφτές πατάτες και «αντιγυρίζοντας» μαντινάδες:
Χαρώ την, την παρέα μας να ‘τανε κι άλλη τόση, κρασί, ρακή και τσικουδιά μέχρι να ξημερώσει…
Κρασί, ρετσίνα και ρακή χούμελι, πετιμέζι μόνο στην Κρήτη θα το βρεις σε Κρητικό τραπέζι…
Η παρουσία ενός «ξένου» στα ρακοκάζανα δεν είναι και τόσο απλό ζήτημα. Οι Κρητικοί δεν αντιλαμβάνονται το καζάνι τους ως δρόμο για περαστικούς και περιέργους ή ως τουριστικό αξιοθέατο για επισκέπτες που έχουν ακούσει για τις περίφημες καζανοβραδιές της Κρήτης. Άλλωστε καθώς η ρακή ψήνεται, λέγονται αλήθειες και σκληρές κουβέντες. Πιπεράτα αστεία και πειράγματα, ενώ συχνά η φωνή ανεβαίνει όταν ξεκινούν οι πολιτικές κόντρες.
Στο καζάνι του κυρίου Θύμιου στο χωριό Αρχάνες
Μετά από πρόσκληση φίλου, βρεθήκαμε στο καζάνι του κυρίου Θύμιου στο χωριό Αρχάνες που βρίσκεται 20 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. Μια παλιά, μα καθαρή και τακτοποιημένη αποθήκη φιλοξενεί το ρακοκάζανο. Η «γιορτή της τσικουδιάς» ξεκίνησε το μεσημέρι με 10 φίλους, όμως μέχρι το βράδυ είχε περάσει όλο το χωριό. Το μεγάλο καζάνι βρίσκεται στο κέντρο και λίγο πιο ’κει, δυο τραπέζια, λίγες καρέκλες και πολλές γυάλινες νταμιτζάνες που περιμένουν την πρώτη ρακή.
Το καζάνι αποτελείται από τρία βασικά μέρη. Τη βάση ή τσουκάλι, το καπάκι και ένα σωλήνα όπου μεταφέρεται ο ατμός.
Πολλοί καζανάδες επιλέγουν το γκάζι, διότι είναι πιο ασφαλές και εξασφαλίζει σταθερή θερμοκρασία. Ο κύριος Θύμιος όμως επιμένει παραδοσιακά και χρησιμοποιεί ξύλα. «Η φωτιά δεν πρέπει να είναι πολύ δυνατή, γιατί τα στράφυλλα θα τσουδιστούν (καούν) και η τσικουδιά θα καπνιστεί, δηλαδή θα πάρει άσχημη μυρωδιά» μας εξηγεί και επιστρέφει στο καζάνι που έχει αρχίσει να βράζει.
Η ιεροτελεστία…
Το οινόπνευμα που έχουν τα στράφυλλα εξατμίζεται λόγω των υψηλών σακχάρων. Ο ατμός «κυκλοφορεί» στο σωλήνα, ενώ εξωτερικά κρύο νερό ψύχει και τελικά υγροποιεί τον ατμό που καταλήγει σε ένα πήλινο κιούπι. Αυτή είναι η πρωτορακή. Το «αφεντικό» μετράει τους βαθμούς του αποστάγματος και αναλόγως προσθέτει νερό. Συνήθως το καζάνι κλείνει στους 18 βαθμούς. Όμως κάποιοι μερακλήδες κρατούν και κάποια μπουκάλια τσικουδιάς ανώτερης ποιότητας, αφού τα στράφυλλα έχουν βράσει λιγότερο και έχουν υποστεί μικρότερη επεξεργασία.
Και ενώ η ρακή ευωδιάζει, τα καλούδια της κυρίας Ουρανίας τραβούν την προσοχή της παρέας που ήδη κάθεται στο τραπέζι.
«Τσικουδιά ζεστή και μάλιστα ανακατεμένη με μέλι ζεσταίνει το σώμα. Αν βάλεις και λίγο πιπεράκι ή κανέλα γίνεται δυναμίτης. Όμως η παγωμένη τσικουδιά δροσίζει και αναζωογονεί. Πρέπει όμως να είναι ανόθευτη, να πίνεται με μέτρο και καλό μεζέ» υποστηρίζει η κυρία Ουρανία, που κάθε Νοέμβριο υποδέχεται τους φίλους του άντρα της και δεν προλαβαίνει να γεμίζει ποτήρια και πιάτα. «Όλα τα φαγιά μου είναι ωραία, αλλά φέτος η βραστή γίδα με μακαρόνια είναι το κάτι άλλο» λέει η κύρια του σπιτιού και έχει δίκιο. Ακόμα και στην Αθήνα, τώρα που γράφονται αυτές οι λέξεις η ανάμνηση αυτής της γεύσης είναι ιδιαίτερα έντονη…
Το καζάνι είναι γιορτή
«Για το σπιτικό μας το καζάνι είναι γιορτή. Όλη τη μέρα, όποια ώρα αγαπάς περνάς, τα λέμε, τρως και πίνεις. Η ρακή είναι κομμάτι της παράδοσής μας και αυτό που κάνουμε τώρα, είναι σαν μια τελετή. Εγώ μεγάλωσα πια, σύντομα θα αναλάβει ο γιος μου τα «Καζανέματα». Όμως δεν ανησυχώ για την ποιότητα της ρακής των επόμενων ετών, αφού ο μικρός ανδρώθηκε μέσα στις ξεθυμανιές της τσικουδιάς» δηλώνει στη Natura nrg ο κύριος Θύμιος που κοιτάζει συνεχώς προς την πόρτα, αφού περιμένει δυο φίλους που παίζουν βιολί και λαούτο. Λίγο αργότερα, οι δύο οργανοπαίχτες φτάνουν και το γλέντι ανάβει.
Τραγούδια και μαντινάδες «σηκώνουν» από το τραπέζι πολλά από τα μέλη της παρέας που πλέον παραπατούν, αφού πίνουν ρακή από το μεσημέρι.. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, το ρακοκάζανο του κυρίου Θύμιου στις Αρχάνες φτάνει στο τέλος του. Τα μάγουλα όλων είναι κόκκινα από τη ρακή και τον χορό.
Η φράση «θα τα ξαναπούμε» είναι περιττή, αφού πρόκειται για ένα ετήσιο, σταθερό ραντεβού για όλους τους Κρητικούς. Το τελευταίο ποτηράκι πίνεται στη μνήμη των φίλων που έφυγαν από τη ζωή και δεν μπορούν πια να λάβουν μέρος στα «καζανέματα». Όσο για έμας, αφού ευχαριστήσαμε τους οικοδεσπότες, επιστρέψαμε στο Ηράκλειο με ένα μπουκάλι ρακή πρώτης ποιότητας στο χέρι..
Από πού κρατάει η σκούφια της…
Η ρακή ή αλλιώς τσικουδιά περιέχει περίπου 37% αλκοόλ γεγονός που το κατατάσσει στην κατηγορία των πλέον δυνατών αλκοολούχων ποτών. Η λέξη προέρχεται από τα τσίκουδα, δηλαδή τα υπολείμματα της μουστοποίησης των σταφυλιών -τσάμπουρα, φλούδες και κουκούτσια. Στην Κρήτη χρησιμοποιείται και η τούρκικη λέξη ρακή. Ξεχωρίζει από όλα τα άλλα τσίπουρα, διότι αποτελεί απόσταγμα μόνον από τα τσίκουδα, χωρίς την προσθήκη κανενός άλλου αρωματικού φυτού.
Δίχως υπερβολή, στην Κρήτη δεν υπάρχει σπίτι χωρίς ένα μπουκάλι ρακή. Μ΄ αυτήν ξεκινούν τα γλέντια και οι χαρές, με ένα ποτηράκι ρακή υποδέχονται μεγάλα ξενοδοχεία τους ξένους, με ένα ποτηράκι ρακή κλείνουν οι εμπορικές συμφωνίες. Συνήθως συνοδεύεται από κρητικούς παραδοσιακούς μεζέδες, μα για τους μυημένους ταιριάζει καλύτερα με οφτές πατάτες, ελιές, λάχανο ωμό, αγγουράκι, χοχλιούς, Κρητικά τυριά και εφτάζυμα παξιμάδια.
Από Αύγουστο… Νοέμβριο
Στην ερώτηση πότε να κατέβω στην Κρήτη, το καλοκαίρι μοιάζει να είναι η ιδανική απάντηση. Ήλιος, θάλασσα, καλό φαγητό και πλούσια ιστορία προσφέρουν όσα αναζητά ο κουρασμένος κάτοικος της πόλης. Το πρόσφατο ταξίδι μας στην Κρήτη όμως, προσέθεσε και το Νοέμβριο στις ιδανικές περιόδους για να επισκεφτεί κανείς το νησί.
Ο καιρός παραμένει καλός, ο κόσμος ακόμη κάθεται έξω, ενώ το Φθινόπωρο φέρνει μαζί του καλή ρακή και δυνατές αναμνήσεις σε όσους έχουν την τύχη να βρεθούν σε κάποιο ρακοκάζανο. Πριν την καληνύχτα όμως, μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας ένα μπουκάλι με τσικουδιά. Μόνο έτσι θα είστε σίγουροι πως αυτό που ζήσατε χθες βράδυ δεν ήταν όνειρο..
Ο 10λογος της τσικουδιάς
Η πρώτη τσικουδιά φέρνει όρεξη, η δεύτερη υγεία.
Η τρίτη φέρνει τη χαρά, η τέταρτη ευτυχία.
Η πέμπτη φέρνει έξαψη, η έκτη φλυαρία.
Η έβδομη φέρνει συμπλοκή ή εμετό, η όγδοη αστυνομία.
Η ένατη φέρνει το δικαστή κι η δέκατη κηδεία.
Πηγή: NaturaNrg #44
