Ο νεανικός σακχαρώδης διαβήτης και η αντιμετώπισή του

Ο αριθμός των ανθρώπων παγκοσμίως που ζει με διαβήτη έφτασε το Σεπτέμβριο του 2011 στα 366 εκατομμύρια, ενώ ένας άνθρωπος πεθαίνει από τη νόσο αυτή κάθε επτά δευτερόλεπτα.

♥ του καθ. Σπύρου Παύλου, Ενδοκρινολόγου – Διαβητολόγου,
Endocrine Clinics, info@endocrine.gr

Σακχαρώδης διαβήτης είναι η διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων στον οργανισμό που έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του σακχάρου στο αίμα. Η κύρια αιτία είναι η μειωμένη έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας ή η μειωμένη της δράση ή ο συνδυασμός και των δύο.

Ο οργανισμός παράγει ενέργεια από τη καύση κυρίως της γλυκόζης (του κοινώς λεγόμενου σακχάρου). Σχεδόν κάθε τροφή που τρώμε ο οργανισμός έχει την ικανότητα να τη μετατρέπει σε γλυκόζη. Η γλυκόζη είναι η βασική τροφή (ενέργεια) των κυττάρων. Για να μπορέσει όμως η γλυκόζη να μπει μέσα στα κύτταρα, είναι απαραίτητη μία ορμόνη, η ινσουλίνη. Η ορμόνη αυτή εκκρίνεται από το πάγκρεας. Όταν το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη τότε η γλυκόζη που παίρνουμε από τις τροφές δεν μπαίνει μέσα στα κύτταρα και κατά συνέπεια παραμένει στο αίμα με αποτέλεσμα να έχουμε υψηλό σάκχαρο αίματος, δηλαδή σακχαρώδη διαβήτη.

Τύποι σακχαρώδους διαβήτη

Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι σακχαρώδη διαβήτη. Ο τύπος 1 και ο τύπος 2.

Ο τύπος 1 ή νεανικός διαβήτης

Παρουσιάζεται όταν το πάγκρεας δεν παράγει καθόλου ινσουλίνη. Πρόκειται για τον σπανιότερο από τους 2 τύπους (5 – 10% των διαβητικών) και συνήθως εμφανίζεται στην παιδική ηλικία.

Εμφανίζεται κυρίως σε νεαρά άτομα ηλικίας κάτω των 20  και συνήθως εκδηλώνεται απότομα με έντονα κλινικά συμπτώματα, όπως  πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία και  μεγάλη απώλεια βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα, που μπορούν να οδηγήσουν σε διαβητικό κώμα.

Ο τύπος 2 ή διαβήτης ενηλίκων

Εμφανίζεται προοδευτικά όταν το πάγκρεας παράγει λιγότερη ινσουλίνη απ’ όση χρειάζεται είτε η ινσουλίνη που παράγεται έχει μειωμένη δράση. Περίπου 90 – 95% των διαβητικών έχουν διαβήτη τύπου 2 και συνήθως εμφανίζεται σε μεγαλύτερες ηλικίες αν και τελευταία έχει αρχίσει να εμφανίζεται πολύ νωρίτερα.

Υπάρχει επίσης και ο σακχαρώδης διαβήτης της εγκυμοσύνης που παρουσιάζουν γυναίκες για πρώτη φορά στην εγκυμοσύνη, χωρίς να είχαν ποτέ προηγουμένως αυξημένο σάκχαρο, και εξαφανίζεται συνήθως μετά το τοκετό.

Συμπτώματα  διαβήτη τύπου 1

→Δίψα

→Αφυδάτωση

→Αποβολή μεγάλου όγκου ούρων

→Φλεγμονή της ουροδόχου κύστης (όπως η κυστίτιδα) ή μυκητίαση των γεννητικών οργάνων

→Πολυφαγία με απώλεια βάρους

→Εξάντληση και λήθαργο

→Θόλωση όρασης λόγω της αφυδάτωσης των φακών στα μάτια

Αυτά είναι η αυξημένη όρεξη (πολυφαγία), η αυξημένη δίψα (πολυδιψία), η συχνή και μεγάλη σε ποσότητα ούρηση (πολυουρία), η απώλεια βάρους και μερικές φορές διαταραχή της όρασης. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις χωρίς κανένα από τα παραπάνω συμπτώματα. Άλλες συνέπειες της υπεργλυκαιμίας είναι η διαταραχή της ανάπτυξης στα παιδιά και η ευαισθησία στις λοιμώξεις.

Επιπλοκές του διαβήτη

Οι οξείες επιπλοκές του αρρύθμιστου διαβήτη είναι η υπεργλυκαιμία με κετοοξέωση.

Όταν η ινσουλίνη δεν επιτελεί τον ρόλο της, τα υποπροϊόντα της διάσπασης των λιπών και των μυϊκών πρωτεϊνών συσσωρεύονται στο αίμα και οδηγούν στην παραγωγή ουσιών που ονομάζονται κετόνες. Αν δεν γίνει κάτι για να σταματήσει αυτή η διαδικασία, τα επίπεδα κετονών θα αυξάνονται, έως ότου τελικά το άτομο αναπτύξει αυτό που ονομάζεται κετοοξεωτικό κώμα οπότε χρειάζεται επείγουσα νοσοκομειακή φροντίδα, με ινσουλίνη και ενδοφλέβια χορήγηση υγρών.

Οι μακροχρόνιες επιπλοκές του διαβήτη είναι η αμφιβληστροειδοπάθεια με απώτερη επιπλοκή την τύφλωση, η νεφροπάθεια που μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια, η περιφερική νευροπάθεια με τον κίνδυνο των ελκών των κάτω άκρων, των ακρωτηριασμών και των αρθρώσεων Charcot και τέλος η αυτόνομη νευροπάθεια που προκαλεί γαστρεντερικά, ουρογεννητικά και καρδιαγγειακά συμπτώματα, όπως επίσης και σεξουαλική δυσλειτουργία.

Τι είναι και πού οφείλεται ο διαβήτης τύπου 1

Ο διαβήτης τύπου 1 είναι αποτέλεσμα μιας καταστροφής των β-κυττάρων, και η καταστροφή αυτή είναι αποτέλεσμα μιας διαρκούς αυτοάνοσης διαδικασίας. Για κάποιο λόγο το αμυντικό ή ανοσολογικό μας σύστημα «τρελαίνεται» και αρχίζει να επιτίθεται στα β-κύτταρα του παγκρέατος και τα καταστρέφει.

Πιθανοί παράγοντες ενεργοποίησης θεωρούνται η κληρονομικότητα, διάφοροι ιοί, το στρες. Ωστόσο πολλοί διαβητικοί τύπου 1 δεν είχαν ποτέ κανέναν συγγενή με διαβήτη. Συνήθως πρόκειται για λεπτά παιδιά και υπάρχει αυξημένος κίνδυνος και για άλλες αυτοάνοσες παθήσεις π.χ. θυρεοειδή, λεύκη, ανεπάρκεια επινεφριδίων, κοιλιοκάκη (δυσανεξία στη γλουτένη), έλλειψη βιταμίνης Β12 κ.α.

Ο νεανικός διαβήτης συνήθως εκδηλώνεται αρκετά αναπάντεχα και κατά συνέπεια ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί να εισαχθεί στο νοσοκομείο έως ότου γίνει η διάγνωση και σταθεροποιηθεί η κατάστασή του.

Θεραπεία σακχαρώδους διαβήτη

⇒ Φαρμακευτική: Η θεραπεία των ασθενών με τύπου 1 βασίζεται αποκλειστικά στη χορήγηση ινσουλίνης. Οι σύγχρονες μορφές ινσουλίνης έχουν κάνει εύκολη και αποτελεσματική τη θεραπεία μιμούμενες ακριβέστερα τη φυσιολογική απελευθέρωση ινσουλίνης.

Η ινσουλίνη χορηγείται υποδόρια (κάτω από το δέρμα) με στυλό ή πένες ινσουλίνης χωρίς καθόλου πόνο.

Οι διάφοροι τύποι ινσουλίνης διακρίνονται από το πόσο γρήγορα δρουν (έναρξη δράσης) και από τον χρόνο που διαρκούν (διάρκεια δράσης) καταργώντας πια τις αντλίες ινσουλίνης που χρησιμοποιούσαμε παλιά.

⇒ Έλεγχος των επιπέδων του σακχάρου: Η μέτρηση του σακχάρου είναι απαραίτητη για το καθορισμό της σωστής δόσης ινσουλίνης αρκετές φορές μέσα στην ημέρα, και κυρίως σε νέους ανθρώπους που δεν έχουν καθορισμένο πρόγραμμα διατροφής και δραστηριότητας γενικότερα.

Οι μετρητές σακχάρου είναι μικρές φορητές ηλεκτρονικές συσκευές που δίνουν μια άμεση εικόνα των επιπέδων του σακχάρου.

Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) είναι μια ουσία στο αίμα που αντικατοπτρίζει το μέσο όρο των επιπέδων σακχάρου κατά τη διάρκεια των τελευταίων 3 μηνών.

Στόχος της θεραπείας

Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία για το 2011 συνιστά το σάκχαρο αίματος νηστείας να κυμαίνεται μεταξύ 70-130 mg/dl, ανώτερο σάκχαρο αίματος 1-2 ώρες μετά το φαγητό κάτω από 180 mg/dl, σάκχαρο αίματος μετά 2 ώρες από το φαγητό κάτω από 120 mg/dl και HbA1c κάτω από 7% με ιδανικό το 6,5%.

Διατροφή

Το φαγητό είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα – και μάλιστα ελέγξιμος από το διαβητικό. Μάλιστα, εάν παρακολουθεί το σάκχαρο περίπου 2 ώρες μετά από ένα γεύμα, θα μάθει πώς αντιδρά το σώμα του σε διάφορες τροφές και ποσότητες, ούτως ώστε να μπορεί να κάνει μικροδιορθώσεις στις επιλογές φαγητών και ποσότητας ινσουλίνης.

Ένα ειδικό ενδοκρινολογικό – διαβητολογικό κέντρο με εξειδικευμένους γιατρούς και διαιτολόγους μπορεί να καθορίσει ένα εξατομικευμένο πλάνο γευμάτων που να ταιριάζει στις συνήθειες και τον τρόπο ζωής του ασθενούς. Το σημαντικότερο είναι η εκπαίδευση του ασθενούς και της οικογένειας του σχετικά με τη σύνθεση, τη ποσότητα και τη συχνότητα των γευμάτων, και τη τεχνική της μέτρησης των υδατανθράκων των διαφόρων τροφών.

Υπολογίζοντας το συνολικό αριθμό των υδατανθράκων ενός γεύματος, ο ασθενής μπορεί να καθορίσει μόνος του πόσες μονάδες ινσουλίνης χρειάζεται να κάνει για να «κάψει» τα σάκχαρα του γεύματος χωρίς να του ανέβει ή να του πέσει το σάκχαρο στο αίμα. Έτσι, έχει την απόλυτη ελευθερία να διαλέξει να φάει οτιδήποτε χωρίς να απορυθμιστεί το σάκχαρο του, ακόμη και τροφές που παραδοσιακά ανεβάζουν το σάκχαρο, όπως ζυμαρικά ή γλυκά. Βέβαια, η επιλογή υγιεινών γευμάτων χωρίς πολύ αλάτι και ζάχαρη είναι το ζητούμενο σε όλους, όχι μόνο στους ασθενείς με διαβήτη.

Σωματική άσκηση

Η σωματική δραστηριότητα (άσκηση) αποτελεί ένα από τα τέσσερα κλειδιά – μαζί με τη διατροφή, τη φαρμακευτική αγωγή και την παρακολούθηση του σακχάρου στο αίμα – της καθημερινής αντιμετώπισης του διαβήτη.

Δεν χρειάζεται να γίνετε μαραθωνοδρόμος. Μπορεί να περνάτε ώρες στο γυμναστήριο, όμως εξίσου σημαντικά είναι και η κηπουρική, οι σκάλες αντί για ασανσέρ, ή ένας περίπατος μετά το δείπνο.

Η μυϊκή δραστηριότητα «καίει» σάκχαρο και κατεβάζει τα επίπεδα στο αίμα. Αν πρόκειται να ασκηθείτε για περισσότερο από 30’ λεπτά πρέπει να ελαττώσετε τη δόση της ινσουλίνης του κατά 20% ή να φάτε κάποιο σνακ πριν την άσκηση για να αποφύγετε τυχόν υπογλυκαιμία. Είναι επίσης απαραίτητο να πίνετε αρκετά υγρά σε όλη τη διάρκεια της άσκησης.

Γενικότερα, η σωματική άσκηση για ένα διαβητικό είναι σημαντική γιατί:

√ Βοηθά το σώμα του να χρησιμοποιεί αποτελεσματικότερα την ινσουλίνη.

√Μπορεί να μειώσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.

√ Μειώνει το λίπος του σώματος και αυξάνει τη μυϊκή μάζα.

√Βοηθά στον έλεγχο του βάρους.

√ Βοηθά να αντιμετωπίσει την ψυχολογική πίεση (στρες).

√ Βελτιώνει την αυτοπεποίθηση του.

√ Δυναμώνει την καρδιά και τους πνεύμονες.

√ Βοηθά στη μείωση των παραγόντων κινδύνου για καρδιοπάθεια.

√ Μειώνει την αρτηριακή πίεση.

Παιδιά με διαβήτη

O ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης εμφανίζεται συνήθως στην ηλικία μεταξύ 11 και 13 ετών. Είναι αρκετά ασυνήθιστος στα παιδιά κάτω των πέντε, αν και έχουν υπάρξει περιπτώσεις μωρών που ανέπτυξαν διαβήτη μερικές μόνο ημέρες μετά τη γέννησή τους.

Είναι πολύ σημαντικό, από την αρχή οι γονείς να απευθυνθούν σε εξειδικευμένο ενδοκρινολογικό – διαβητολογικό κέντρο με εξειδικευμένους γιατρούς, διαιτολόγους, αναπτυξιολόγους, παιδοψυχίατρους και παιδοψυχολόγους. Η εκπαίδευση του παιδιού και της οικογενείας είναι απαραίτητο να ξεκινήσει από τη πολύ αρχή.

Έλεγχος στο σπίτι: Τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται με τις μετρήσεις του σακχάρου γιατί τα δάχτυλά τους είναι πολύ μικρά και φοβούνται ότι θα πονέσουν. Αντί αυτών, συστήνονται συχνά εξετάσεις ούρων, με περιστασιακές εξετάσεις αίματος. Μόλις το παιδί μεγαλώσει λίγο, πρέπει να το ενθαρρύνετε να ελέγχει μόνο του τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Μην εκπλαγείτε, ωστόσο, αν αντιδράσει. Η εξέγερση αποτελεί φυσιολογικό χαρακτηριστικό της ανάπτυξης, και πολλοί έφηβοι περνούν μία περίοδο κατά την οποία αρνούνται να συνεργαστούν όσον αφορά τη φροντίδα του διαβήτη τους.

Υπογλυκαιμία: Τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα των παιδιών μπορεί να μειωθούν αρκετά γρήγορα, ιδίως αν είναι ιδιαίτερα ενεργητικά. Είναι δύσκολο να εντοπιστούν έγκαιρα οι προειδοποιητικές ενδείξεις. Τα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να μην τα αντιληφθούν και καθόλου. Όταν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα πέσουν τόσο χαμηλά που το παιδί αισθανθεί νύστα ή αντιδρά περίεργα πρέπει να του δώσουμε χυμό με 2 κουταλιές ζάχαρη, αν όμως χάσει τις αισθήσεις του, η καλύτερη θεραπεία είναι η ένεση γλυκαγόνης.

Προβλήματα με το φαγητό: Η ποσότητα της τροφής που καταναλώνει ένα παιδί μπορεί να ποικίλλει σε ποιότητα και ποσότητα από ημέρα σε. Αυτό είναι κάτι που δυσκολεύει προφανώς αρκετά τη ζωή όσων έχουν παιδιά με διαβήτη. Κατά κανόνα, η βασική προτεραιότητά σας είναι να δίνετε στο παιδί κάτι να φάει όποτε πεινάει, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι τρωει περισσότερο από ό,τι υπαγορεύει η δίαιτά του.

Πολλά παιδιά παραβιάζουν τους κανόνες και τρωνε κρυφά γλυκά ή σοκολάτα. Αν το παιδί σας είναι αρκετά μεγάλο για να καταλάβει, προσπαθήστε να του εξηγήσετε ήρεμα ότι αυτή του η «απάτη» μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές. Η ήρεμη και μετρημένη συζήτηση είναι ίσως η καλύτερη μέθοδος.

Αντιδράσεις της οικογένειας: Όταν ένα παιδί με διαβήτη έχει αδέλφια, αυτά μπορεί να ζηλέψουν την επιπλέον προσοχή που συγκεντρώνει λόγω της πάθησής του ή να δυσανασχετεί που εκείνο είναι αναγκασμένο να αντιμετωπίζει τον διαβήτη ενώ τα αδέλφια του όχι. Η ώρα του φαγητού μπορεί να δώσει αφορμές για οικογενειακές διενέξεις – με τα παιδιά που δεν έχουν διαβήτη να παραπονούνται γιατί είναι υποχρεωμένα να φάνε υγιεινές τροφές! Για ακόμα μια φορά, η συζήτηση είναι η μέθοδος που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να πετύχει και αν καταφέρετε να πείσετε τα υπόλοιπα παιδιά να περιορίσουν την κατανάλωση γλυκών, θα κάνετε καλό και στη δική τους υγεία.

Αταξίες: Πολλά παιδιά που πάσχουν από διαβήτη ανακαλύπτουν γρήγορα ότι το να είναι δύσκολα στο φαγητό είναι ένας τρόπος να εκνευρίζουν τους γονείς τους· και τα παιδιά αυτά δεν αποτελούν εξαίρεση. Μπορεί να καταλαβαίνουν ότι το να αρνούνται να φάνε την ώρα που πρέπει ή το να πάθουν μία υπογλυκαιμική κρίση είναι ένας σίγουρος τρόπος να τραβήξουν όλη την προσοχή πάνω τους. Είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι αυτό μπορεί να είναι μερικές φορές ένας τρόπος να εκφράσει το παιδί και τις δικές του βαθιές ανησυχίες για τον διαβήτη του.

Τι περιμένουμε στο άμεσο μέλλον

Μεταμόσχευση παγκρέατος: Πολλές προσεγγίσεις για μεταμόσχευση παγκρέατος σήμερα είναι υπό μελέτη, περιλαμβανομένου του συνόλου του παγκρέατος και απομονωμένων κυττάρων (κυττάρων που περιέχουν β-κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ινσουλίνης). Μέχρι τώρα όμως δεν έχει εφαρμοστεί σε ευρεία κλίμακα.

Εισπνεόμενη ινσουλίνη: Νέες μορφές ινσουλίνης πιο αποτελεσματικής από αυτή που κυκλοφόρησε πριν μερικά χρόνια βρίσκεται σε φάση κλινικών μελετών.

Νέοι μετρητές σακχάρου: Πολύ μεγάλη προσπάθεια καταβάλλεται στο να κατασκευαστούν μετρητές που υπολογίζουν τα επίπεδα σακχάρου χωρίς να χρειάζονται αίμα. Οι μετρητές αυτοί θα χρησιμοποιούν τεχνολογία με υπέρυθρες ακτίνες ή λέιζερ ώστε να «διαβάζουν» τα επίπεδα σακχάρου πάνω από το δέρμα και να αποφεύγεται το ενοχλητικό τρύπημα.

Πηγή: Naturanrg#22