Οι προβλέψεις δυσοίωνες. Περισσότεροι από 200 εκατομμύρια περιβαλλοντικοί πρόσφυγες, σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), θα αναζητήσουν νέο τόπο εγκατάστασης, αφού οι περιοχές τους είτε θα έχουν χαθεί κάτω από το νερό είτε η παραμονή σε αυτές δεν θα είναι πλέον εφικτή.
της Τάνιας Μαρκουτσά
Αν και έως σήμερα δεν υπάρχει κάποιο παγκόσμιο ή ευρωπαϊκό σχέδιο αντιμετώπισης του προβλήματος κι ούτε έχει ακόμα αποσαφηνιστεί αν θα πρέπει να τους ονομάζουμε πρόσφυγες ή μετανάστες, οι άνθρωποι που μετακινήθηκαν εξαιτίας επικίνδυνων περιβαλλοντικών φαινομένων ξεπερνούν τους εκτοπισμένους λόγω πολεμικών συγκρούσεων και πολιτικών διώξεων μαζί. Οι επιστήμονες φοβούνται ότι τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής σε περιβάλλον και ανθρώπους θα πλήξουν τόσο τον πλανήτη που οι συνέπειες θα ξεπερνούν ακόμα και αυτές της πυρηνικής απειλής.
Πολλά λόγια, λίγες πράξεις
Ο γενικός διευθυντής του Προγράμματος για το Περιβάλλον του ΟΗΕ, ο Ακίμ Στάινερ, προειδοποίησε πριν δυο μήνες ότι με την επιτάχυνση των κλιματικών αλλαγών, οι φυσικές καταστροφές οι οποίες θα αυξάνονται ραγδαία αποτελούν απειλή για τη διεθνή ασφάλεια: «η αλλαγή του κλίματος αποτελεί πραγματικότητα που αγγίζει όλους τους τομείς της κοινωνίας», δήλωσε αναφερόμενος στα στοιχεία της προβλεπόμενης αύξησης κατά 3 έως 4 βαθμούς Κελσίου της θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια του αιώνα και της ανόδου κατά ένα μέτρο του επιπέδου των θαλασσών. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν προειδοποίησε: «Δεν πρέπει να εθελοτυφλούμε, η κλιματική αλλαγή αποτελεί απειλή για την ειρήνη και τη διεθνή ασφάλεια».
Ο πλανήτης μας θερμαίνεται
Το κλίμα της Γης, που παρέμεινε σχετικά σταθερό από την τελευταία εποχή παγετώνων, αλλάζει πλέον δραματικά. Τον 20ο αιώνα η μέση θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 0,4-0,8 βαθμούς, γεγονός που κατατάσσει τον αιώνα αυτό ως τον θερμότερο τα τελευταία χίλια χρόνια (IPCC, 2001). Η αύξηση αυτή, σύμφωνα με τους επιστήμονες δεν αποτελεί «φυσικό» φαινόμενο, αλλά είναι αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων κυρίως του τρόπου με τον οποίο που παράγουμε και καταναλώνουμε την ενέργεια, δημιουργώντας το «φαινόμενο του θερμοκηπίου», αλλά και την «τρύπα του όζοντος».
Ίσως το νούμερο της αύξησης (0,4-0,8 βαθμούς) να ακούγεται ασήμαντο. Σε πλανητική κλίμακα όμως, όπως επισημαίνει η Greenpeace, έχει απίστευτες επιπτώσεις. Ακόμα και μια μικρή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας διαταράσσει την ισορροπία της ατμόσφαιρας με αποτέλεσμα να αλλάζει το καθεστώς των βροχοπτώσεων και των ανέμων και να αποσταθεροποιείται το κλίμα.
Επιπλέον, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας οδηγεί σε διαστολή του νερού των ωκεανών και σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ήδη η μέση στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει κατά 20 εκατοστά τον τελευταίο αιώνα. Αν αναλογιστεί κανείς ότι το 70% των ανθρώπων ζει κοντά στις ακτές και ότι μια άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα πλημμυρίσει κτισμένες περιοχές, πολύτιμες αγροτικές εκτάσεις, οικονομικά προσοδοφόρες παραλίες ή ευαίσθητους υγροτόπους, τότε μπορεί να καταλάβει τη σοβαρότητα των φαινομένων αυτών.
Πλημμύρες, ξηρασίες, τυφώνες, μειωμένη αγροτική παραγωγή, επανεμφάνιση ασθενειών, όπως η ελονοσία, σημαντικές οικονομικές ζημίες, καταστροφή οικοσυστημάτων, εξαφάνιση ειδών είναι μερικές μόνο από τις συνέπειες των κλιματικών αλλαγών. Οι προβλεπόμενες καταστροφές περιλαμβάνουν σημαντικές απώλειες ανθρώπινων ζωών από τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών, απώλεια της βιοποικιλότητας, ενώ (κάτω από εξαιρετικά αισιόδοξες υποθέσεις) 60-350 εκατομμύρια άνθρωποι θα αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο της πείνας, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ποτέ στο παρελθόν η ανθρωπότητα δεν βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα τόσο μεγάλο και σύνθετο πρόβλημα, που αγγίζει κάθε πτυχή της ζωής πάνω στον πλανήτη μας.
Ποια είναι η κατάσταση σήμερα;
Ποια είναι η κατάσταση σήμερα;Οι επιπτώσεις αυτές δεν αφορούν μόνο το μακρινό μέλλον. Πολλές απ’ αυτές είναι ήδη αισθητές από σήμερα. Έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης Environmental Justice Foundation (EJF) αναφέρει ότι το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού βρίσκεται υπό την απειλή μιας αναγκαστικής μετανάστευσης, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Περίπου 26 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη μετακινηθεί, οι περισσότεροι στο εσωτερικό των χωρών τους και λιγότεροι σε άλλες χώρες. Οι καταστροφικές πλημμύρες στην Κεντρική Ευρώπη, το 2002, επέφεραν απώλειες δισεκατομμυρίων ευρώ. Μόνο το 1999, εκατόν πέντε χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας φυσικών καταστροφών. Οι οικονομικές απώλειες για τη χρονιά εκείνη υπολογίζονται σε 100 δισ. δολάρια.
Οι οικονομικές απώλειες λόγω φυσικών καταστροφών διπλασιάζονται πλέον κάθε δεκαετία, αγγίζοντας το αστρονομικό ποσό του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων την τελευταία δεκαπενταετία. Αν οι σημερινές τάσεις συνεχιστούν, εκτιμάται ότι οι απώλειες την ερχόμενη δεκαετία θα αγγίζουν τα 150 δισ. δολάρια ετησίως. Σήμερα, έχουμε ετησίως 4 φορές περισσότερες φυσικές καταστροφές που σχετίζονται με ακραία καιρικά φαινόμενα, απ’ ό,τι 40 χρόνια πριν, ενώ το κόστος για την ασφαλιστική βιομηχανία λόγω των καταστροφών αυτών έχει αυξηθεί κατά 11 φορές (UNEP, 2002).
Τι μπορεί να συμβεί;
Η μελέτη «Aναζητώντας ένα καταφύγιο» που δημοσιεύθηκε από το Πανεπιστήμιο των Hνωμένων Eθνών, το Πανεπιστήμιο Kολούμπια της Nέας Yόρκης και την ανθρωπιστική οργάνωση CARE International τον Iούνιο του 2009, ανέφερε ότι η περιβαλλοντική μετανάστευση μπορεί να εξελιχθεί σε ένα χωρίς προηγούμενο φαινόμενο.
Στα δέλτα των ποταμών Γάγγη, Mεκόνγκ και Nείλου, που είναι περιοχές ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένες, μία άνοδος της στάθμης της θάλασσας κατά ένα μέτρο μπορεί να έχει επιπτώσεις για περίπου 23,5 εκατομμύρια κατοίκους και να μειώσει τις καλλιεργούμενες σήμερα εκτάσεις κατά τουλάχιστον 15 εκατομμύρια στρέμματα. Στις περισσότερο ευάλωτες περιοχές του κόσμου περιλαμβάνονται νησιωτικές χώρες, όπως η Tουβαλού, οι Mαλδίβες, τα Φίτζι, τα Νησιά του Σολομώντα, τα νησιά Μάρσαλ και ηπειρωτικές περιοχές, όπως η Σαχέλ (νότια της Σαχάρας) και το Mεξικό.
Μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών
Σε πολλές άλλες χώρες, ανάμεσα στις οποίες το Mπανγκλαντές, η Kένυα, η Παπούα, η Nέα Γουϊνέα, η Σομαλία, η Yεμένη, η Aιθιοπία, το Tσαντ και η Pουάντα, αναμένονται μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών. Τα τελευταία δέκα χρόνια το Mπανγκλαντές ήρθε αντιμέτωπο με 70 φυσικές καταστροφές. Οι επιστήμονες το θεωρούν το σημείο 0 της κλιματικής αλλαγής. Το έδαφός του σχίζουν 200 ποτάμια με συνέπεια κάθε χρόνο την εποχή των μουσώνων μια τεράστια περιοχή να πλημμυρίζει.
Το μέσο υψόμετρο στις παράκτιες περιοχές του Μπανγκλαντές δεν ξεπερνά τα 3 μέτρα. Υπολογίζεται λοιπόν ότι μέχρι το τέλος του αιώνα περισσότερο από το 1/5 της χώρας θα χαθεί κάτω από το νερό.
Το διεθνές δίκαιο δεν προστατεύει αυτή τη στιγμή τους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες, καθώς ο ορισμός αυτός δεν περιλαμβάνεται στη Συνθήκη της Γενεύης για τους Πρόσφυγες του 1951. «O επίσημος νομικός καθορισμός των προσφύγων πρέπει να επεκταθεί, για να περιλάβει εκείνους που επηρεάζονται από την αλλαγή του κλίματος, καθώς και τους εσωτερικά εκτοπισμένους» υποστηρίζει ο διευθυντής του EJF, Στηβ Tρεντ.
«Εμείς δεν είμαστε υπεύθυνοι για την κλιματική αλλαγή. Ο αναπτυγμένος κόσμος που απολαμβάνει την ανάπτυξη πρέπει να φροντίσει αυτούς τους ανθρώπους. Όποιο κι αν είναι το όνομα γι’ αυτούς, πρόσφυγες ή κάτι άλλο, όποιος κι αν είναι ο νόμος, δε με ενδιαφέρει… Ο λαός μου πεθαίνει κι εσείς ακόμα υπολογίζετε», είχε ξεσπάσει ο Αμπού Καμάλ Ουντίν, εκπρόσωπος του Υπουργείου Περιβάλλοντος του Μπαγκλαντές στην εκπομπή «Εξάντας». Ο νομπελίστας καθηγητής Ατίκ Ραχμάν του IPCC είχε επισημάνει ότι κανείς δεν θα βρεθεί στο απυρόβλητο: «Η Νέα Υόρκη θα βρεθεί κάτω από το νερό, οι πόλεις που έχουν λιμάνια, το Τόκιο, το Λονδίνο, όλοι θα απειληθούν… Όπως σε μια βάρκα, δε γίνεται να βουλιάζει ένα μέρος και το υπόλοιπο να επιπλέει, ή όλοι μαζί θα καταφέρουμε να επιπλεύσουμε ή όλοι μαζί θα βυθιστούμε».
Τι θα συμβεί στην Ελλάδα;
Η ελληνική παράκτια ζώνη είναι η μεγαλύτερη ανάμεσα σ’ εκείνες των ευρωπαϊκών χωρών, με το συνολικό της μήκος να αγγίζει περίπου τα 16.200 χλμ., ενώ 12 από τις 13 περιφέρειές της είναι παράκτιες.
Σύμφωνα με Έκθεση της Επιτροπής Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής, η διάβρωση των παράκτιων εδαφών αναμένεται να ενταθεί στο προσεχές μέλλον «τόσο λόγω της προβλεπόμενης ανόδου της μέσης θαλάσσιας στάθμης και της επιδείνωσης των ακραίων κυματικών φαινομένων, όσο και λόγω μεταβολών στην ένταση και το ρυθμό των βροχοπτώσεων και της κατασκευής ποτάμιων διαχειριστικών έργων».
Γι ‘αυτό και οι επιστήμονες προτείνουν «ως επιτακτική την ανάγκη να ερευνηθούν οι ελληνικές παράκτιες περιοχές που παρουσιάζουν υψηλή επικινδυνότητα κατακλυσμού ως προς τις ενδεχόμενες επιπτώσεις από την ΑΣΘ».
Οι περιοχές που θα επηρεαστούν εντονότερα θα είναι αυτές της Ανατολικής και Νότιας Ελλάδας, ιδιαίτερα στην Αττική, τη Θεσσαλία, τη Θεσσαλονίκη και την Ανατολική Πελοπόννησο. Η περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace, επικαλούμενη έρευνα του βρετανικού πανεπιστημίου, αναφέρει, ειδικά για την περιοχή της Κρήτης, αύξηση της θερμοκρασίας έως δύο βαθμούς περίπου, μέχρι το 2030. Αύξηση των καταρρακτωδών βροχοπτώσεων κατά τους χειμερινούς μήνες και σημαντική άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά 18 πόντους.
Η επόμενη διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα θα διεξαχθεί στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής τον Δεκέμβριο.
ΠΗΓΕΣ: ICPP, GREENPEACE, EJF, Εκπομπή ΕΞΑΝΤΑΣ, BANK OF GREECE
Δείτε :
http://www.exandasdocumentaries.com/gr/documentaries/chronologically/2009-2010/116-2010-04-10-16-44-19,
http://www.youtube.com/watch?v=fwjtjyY-3EI • http://www.youtube.com/watch?v=28MH3jZlucc
