Ο γύρος του κόσμου με έναν κόκκο καφέ! Εάν δεν μπορείτε να φανταστείτε την ημέρα σας χωρίς μια κούπα καφέ, δεν είστε οι μόνοι, συμβαίνει σε εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο. Από τον 10ο αιώνα ο καφές είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας πολλών ανθρώπων.
♦της Μαρίας Γκέκα
Η απόλαυση του καφέ συνιστά για τους λάτρεις του μια προσιτή πολυτέλεια. Πρόκειται για ένα συνδυασμό τέχνης, χημείας και ιεροτελεστίας που διαμορφώνει ένα νέο είδος κουλτούρας και φιλοσοφίας της καθημερινότητας. Είναι που ο καφές ταιριάζει απόλυτα και στο σημερινό τρόπο ζωής. Σήμερα, οι γευσιγνώστες του καφέ, όπως και οι γευσιγνώστες του κρασιού, ελέγχουν σχολαστικά τον καφέ, ψάχνοντας για γεύση, άρωμα, επίγευση, οξύτητα και σώμα, αναζητώντας την απόλυτη καθαρότητα στην τελική εκτίμηση.
Το δέντρο του καφέ είναι ένας τροπικός θάμνος που ανήκει στο γένος Coffea της οικογένειας Rubiaceae. Τα άνθη του έχουν διάρκεια ζωής μόλις μία ημέρα και στη συνέχεια μετατρέπονται σε μικρούς καρπούς, που αποκαλούνται «κεράσια» και τα οποία στον πυρήνα τους έχουν δύο πολύτιμους κόκκους.
Μια ιστορία γεμάτη μύθους
Η διεγερτική δράση του καφέ στο ανθρώπινο σώμα ανακαλύφθηκε κατά τύχη. Σύμφωνα με μία παράδοση, το καφεόδεντρο ανακαλύφθηκε στην Αβησσυνία, τη σύγχρονη Αιθιοπία, στα τέλη του 9ου αιώνα. Εκεί, ένας βοσκός παρατήρησε ότι τα πρόβατά του ήταν εξαιρετικά ζωηρά όταν έτρωγαν τους καρπούς ενός άγνωστου φυτού. Ο βοσκός αποφάσισε να δοκιμάσει τους περίεργους καρπούς και ανακάλυψε τις ευεργετικές του ιδιότητες.
Από την Αιθιοπία ο καφές έφτασε στην Αραβία, όπου ο καφές καλλιεργήθηκε πρώτα στα μέσα του 15ου αιώνα στην Υεμένη. Από τα προσκυνήματα της Μέκκα και της Μεδίνας, ο καφές γρήγορα εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την αραβική χερσόνησο, και το λιμάνι της πόλης της Μόκκα ήταν το παγκόσμιο κέντρο εμπορίου καφέ μέχρι το 1720. Αυτός είναι ο λόγος που το “Mokka”, ένα απίστευτα ακριβό ποτό διαθέσιμο μόνο για τους πλουσιότερους, πινόταν σε καφενεία σε όλη την Ευρώπη μέχρι τον 18ο αιώνα.
Με την επέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον 16ο αιώνα, ο καφές εξαπλώθηκε στη Μικρά Ασία, τη Συρία, την Αίγυπτο και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το 1554 Άραβες έμποροι φέρνουν τον καφέ από τη Δαμασκό της Συρίας κι ένα χρόνο αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανοίγει και το πρώτο καφενείο. Οι κάτοικοι της πόλης αγαπούν το νέο αφέψημα και οι καφενέδες απλώνονται σχεδόν σ’ όλες τις συνοικίες.
Το σύνολο του ισλαμικού κόσμου κατακτήθηκε από τη «μεθυστική» επίδραση αυτού του σκούρου ροφήματος, του οποίου το όνομα προέρχεται από την αραβική λέξη «qahwah» που σημαίνει «κρασί», ενώ οι Τούρκοι τον ονόμαζαν “kahweh. Καθώς οι μουσουλμάνοι δεν επιτρέπεται να καταναλώνουν αλκοόλ, ο καφές έγινε το “κρασί του Ισλάμ”.
Ο πρώτος καφές στην Ευρώπη πουλήθηκε στα φαρμακεία το 1615 ως φάρμακο, γραμμένος σε ιατρική συνταγή και αρχικά έγινε γνωστός ως «αραβικό κρασί». Το 1652 ανοίγει το πρώτο καφενείο στη Δυτική Ευρώπη από τον Αρμένη Πασκουά Ροζέ στο Λονδίνο. Το 1702 δημιουργείται ο χαρακτηριστικός τύπος του παρισινού καφενείου, όπου συχνάζουν αστοί, ωραίες γυναίκες, συγγραφείς, πολιτικοί, αξιωματικοί και τυχοδιώκτες. Σ’ ένα από αυτά, το «Καφέ ντε Προκόπ», τακτικός θαμώνας ήταν ο Βολταίρος, φανατικός λάτρης του ποτού, που κατανάλωνε ημερησίως πάνω από 20 φλιτζάνια καφέ.
Στα τέλη του 17ου αιώνα, Ολλανδοί κατορθώνουν να διασπάσουν το αραβικό μονοπώλιο του καφέ και εισάγουν την καλλιέργειά του στην Ιάβα της Ινδονησίας, που ήταν αποικία τους.
Το 1723, ο Γάλλος αξιωματικός του ναυτικού Γκαμπριέλ ντε Κλιέ κλέβει δενδρύλλια καφέ από το βοτανικό κήπο του Παρισιού και τα μεταφέρει παράνομα στη Μαρτινίκα, το νησί της Καραϊβικής, που ήταν αποικία του γαλλικού στέμματος. Έτσι, ο καφές περνάει στην αμερικάνικη ήπειρο.
Το 1727 ένας Πορτογάλος αξιωματικός μεταφέρει μερικούς βλαστούς καφέ, στη Βραζιλία (αποικία των Πορτογάλων), που αποτέλεσαν την αρχή για την πιο μεγάλη φυτεία καφέ στον κόσμο. Σήμερα, η Βραζιλία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός καφέ στον κόσμο.
Και ολοκληρώνοντας αυτό το μακρύ ταξίδι … ο καφές έχει κατακτήσει όλο τον κόσμο: είναι το πρώτο σε πωλήσεις τρόφιμο στον πλανήτη και το δεύτερο προϊόν σε πωλήσεις του παγκόσμιου εμπορίου μετά το πετρέλαιο.
Η θρεπτική του αξία
Ο καφές χωρίς την προσθήκη ζάχαρης ή γάλακτος δεν έχει θερμίδες ούτε λιπαρά. Για κάθε κουταλάκι ζάχαρη που προσθέτουμε θα πρέπει να υπολογίζουμε περίπου 20 θερμίδες, ενώ για κάθε κουταλιά κρέμα γάλακτος περίπου 50 θερμίδες.
Βιολογικός καφές
Είτε είστε λάτρεις του καφέ είτε τον απολαμβάνετε περιστασιακά, θα σας προτείναμε να προτιμήσετε τον βιολογικό καφέ. Βιολογικός καφές είναι ο καφές που παράγεται χωρίς τη βοήθεια των τεχνητών χημικών ουσιών, όπως ορισμένα πρόσθετα ή ορισμένα φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα. Για να πωλούνται ως βιολογικοί οι καφέδες εισαγωγής πρέπει να αποκτήσουν οργανική πιστοποίηση. Μεταξύ άλλων προτύπων πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις: Ο καφές καλλιεργείται σε γη που δεν είχε εκτεθεί σε συνθετικά φυτοφάρμακα ή άλλες απαγορευμένες ουσίες για 3 χρόνια. Ένα βιώσιμο σχέδιο εναλλαγής καλλιεργειών είναι σε θέση να αποτρέψει τη διάβρωση, την εξάντληση των θρεπτικών συστατικών του εδάφους, καθώς και τον φυσικό έλεγχο για τα παράσιτα.
Η δημοτικότητα του βιολογικού καφέ ανεβαίνει χρόνο με το χρόνο. Στις ΗΠΑ μάλιστα, έχει παρατηρηθεί άνοδος 10-12% ανά έτος. Όσοι το δοκιμάζουν δεν το αλλάζουν εύκολα. Λόγω έλλειψης χημικών ο καφές αυτός είναι σαφώς πιο υγιεινός. Σήμερα, και στην ελληνική αγορά υπάρχουν όλα τα είδη βιολογικού καφέ: μπορείτε να βρείτε από εσπρέσο και στιγμιαίο, μέχρι ελληνικό βιολογικό καφέ.
Καφές και παρενέργειες
Ναι μεν η ιατρική έχει επιβεβαιώσει ότι η κατανάλωσή του έχει πολλά πλεονεκτήματα, αλλά επίσης επισημαίνει ότι η υπερβολική δόση καφεΐνης μπορεί να έχει βλαβερές συνέπειες για τον οργανισμό. Για κάποιους η κατανάλωση καφέ συνοδεύεται από ήπιες ή και έντονες στομαχικές ενοχλήσεις που τους αναγκάζουν να στερούνται αυτή τη μικρή καθημερινή απόλαυση. Η προφανής λύση στην περίπτωση αυτή είναι η αποχή, ωστόσο οι επιστήμονες έχουν καλά νέα! Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες από την Αμερικανική Εταιρεία Χημείας, η επίδραση του καφέ στο στομάχι εξαρτάται από το καβούρδισμα κι αυτό γιατί η διαδικασία ψησίματος του καφέ επηρεάζει τη χημική του σύσταση.
Συγκεκριμένα, όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες, το έντονο καβούρδισμα, σε αντιδιαστολή με το ελαφρύ, οδηγεί στην παραγωγή ενός συστατικού που αποτρέπει την υπερβολική παραγωγή οξέων στο στομάχι. Η παραγωγή οξέων προωθείται κυρίως από την καφεΐνη. Από την άλλη, ένα άλλο συστατικό (N-methylpyridinium ή NMP) έχει ακριβώς την αντίθετη επίδραση, αποτρέποντας τη μαζική παραγωγή οξέων. Το NMP παράγεται κατά το καβούρδισμα του καφέ, επομένως για να επιλέξετε ένα «φιλικό» προς το στομάχι σας είδος καφέ, αναζητήστε στη συσκευασία την ένδειξη «dark roast», καθώς υποδεικνύει ότι οι κόκκοι έχουν υποστεί περισσότερο καβούρδισμα. Επίσης, αν αγοράζετε φρεσκοκομμένο καφέ, αναζητήστε κόκκους με πιο σκούρο χρώμα (πολύ σκούρο καφέ έως και μαύρο), καθώς το χρώμα είναι ενδεικτικό της διάρκειας του ψησίματος.
Ποια είναι η επιτρεπόμενη δόση καφεΐνης σε ημερήσια βάση;
Η τρέχουσα οδηγία για τους περισσότερους υγιείς ενήλικες είναι η πρόσληψη καφεΐνης να μην ξεπερνά τα 400 mg την ημέρα, σύμφωνα με τη Mayo Clinic. Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί κατά προσέγγιση σε 4 φλιτζάνια καφέ. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο εσπρέσο περιέχει τη λιγότερη καφεΐνη απ’ όλους τους καφέδες ενώ ο καφές φίλτρου την περισσότερη.
Βέβαια, κάθε άνθρωπος παρουσιάζει διαφορετική ευαισθησία στην καφεΐνη, επομένως μια ποσότητα που για κάποιον είναι ιδανική για παροδική τόνωση για κάποιον άλλο μπορεί να είναι υπερβολική και να του προκαλέσει νευρικότητα ή να του χαλάσει τον ύπνο.
Πηγή: Naturanrg#86o, www.naturanrg.gr
