Με αφορμή την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, ημέρα μνήμης των αγώνων του κινήματος για τα δικαιώματα των γυναικών, ενδιαφέρον έχει να γίνει και μία ανασκόπηση στην συμβολή της Γυναίκας στην ανάπτυξη της υπαίθρου.
της Μαριλένας Καραδήμα, Εθνικής Συντονίστριας “Women In Olive Oil”
Ανέκαθεν, η γυναίκα είχε έναν «πολυλειτουργικό» ρόλο στις τοπικές κοινότητες και ακριβώς χάρη σε αυτήν την ποικιλία ρόλων συνέβαλλε και εξακολουθεί να συμβάλει σημαντικά στην πρόοδο και την καινοτομία σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, ιδίως στην ύπαιθρο.
Ο ρόλος της γυναίκας στην ύπαιθρο
Η Γυναίκα είχε ανέκαθεν πρωταγωνιστικό ρόλο στον αγροδιατροφικό τομέα, τόσο στις αγροτικές δραστηριότητες όσο και στην επεξεργασία και παρασκευή αγροδιατροφικών προϊόντων. Πέρα από τον αγροτικό τους ρόλο, οι γυναίκες έχουν επίσης την ευθύνη της οικογένειας, την φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων και την παροχή φαγητού. Επίσης, οι γυναίκες είναι και θεματοφύλακες της παράδοσης, της τοπικής γαστρονομίας, των παραδοσιακών τεχνικών παραγωγής προϊόντων ακόμα και των παραδοσιακών θεραπευτικών μεθόδων με βοτάνια και γιατροσόφια.
Εάν λάβει κανείς υπόψη ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της γυναικείας δραστηριότητας κυρίως στην ύπαιθρο είναι άμισθη, γίνεται αντιληπτός ο σημαντικός ρόλος της γυναίκας στην τοπική οικονομία και την ανάπτυξη της υπαίθρου!
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, σε πολλές χώρες ακόμα, ενώ οι γυναίκες είναι εξίσου ή και περισσότερο παραγωγικές από τους άντρες στις αγροτικές εργασίες, έχουν λιγότερες ευκαιρίες για κατοχή γης, δανεισμό, πρόσβαση σε αγορές και αγορά εργαλείων και σπόρων σε χαμηλότερες τιμές[1].
Αναγνωρίζοντας την συνεισφορά της γυναίκας στην ανάπτυξη της υπαίθρου ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας προωθεί την Ατζέντα για Αξιοπρεπή Εργασία.
Η Ατζέντα προωθεί ένα σφαιρικό πλαίσιο για την ενδυνάμωση της γυναίκας στην ύπαιθρο, την θεμελίωση των διεθνών προτύπων στην εργασία τους, τον κοινωνικό διάλογο και την αναγνώριση του ρόλου της γυναίκας στον βιοπορισμό, την ανθεκτικότητα και την κουλτούρα τοπικών κοινοτήτων, ακόμα και την κλιματική δράση.
Σήμερα υπάρχουν ακόμα εκατοντάδες γυναίκες που εργάζονται στον Αγροδιατροφικό τομέα. Είναι επιχειρηματίες, ερευνήτριες, αγρότισσες και καινοτόμες και αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του παγκόσμιου συστήματος τροφίμων. Συγκεκριμένα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τους 26,7 εκατομμύρια ανθρώπους που απασχολούνται κανονικά στον τομέα της γεωργίας, το 42 % είναι γυναίκες. Τουλάχιστον ένα αγρόκτημα στα πέντε (περίπου 29 %) είναι υπό γυναικεία διαχείριση.[2] Ωστόσο, παρά την σημαντική συνεισφορά των γυναικών στην τοπική ανάπτυξη και στην ανάπτυξη των κοινοτήτων αποτυπώνεται ανεπαρκής η συμμετοχή τους στις σχετικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Οι γυναίκες της Ελληνικής υπαίθρου
Στην Ελληνική ύπαιθρο ανακαλύπτουμε συνεχώς κρυμμένα διαμάντια. Γυναίκες οι οποίες από προσωπικό ενδιαφέρον κυρίως, διασώζουν την πολιτιστική και γαστρονομική κληρονομιά του τόπου τους και την μοιράζονται με τις μελλοντικές γενιές. Τα διαμάντια αυτά κρύβονται στα λαογραφικά μουσεία, σε συλλόγους γυναικών, σε πολιτιστικούς συλλόγους. Πολλές από αυτές δρουν μόνες, στην προσπάθειά τους να ανακαλύψουν τις ρίζες τους και να φωτίσουν την σοφία των προγόνων τους.
Η ιστορία της Μαρίας Καράμπελα
Μία τέτοια περίπτωση είναι η κα. Μαρία Καράμπελα με καταγωγή από το Ξηροκάμπι της Λακωνίας, συγγραφέας του γαστρονομικού βιβλίου «Γεύσεις της λακωνικής γης». Η κα. Καράμπελα χωρίς προηγούμενη εμπειρία στην έρευνα και την συγγραφή, ξεκίνησε να κάνει μία καταγραφή της τοπικής κουζίνας «Ξεκίνησα χτυπώντας πόρτες για να βρω συνταγές παραδοσιακές του τόπου. Άνοιγαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες κι άρχιζαν να μου διηγούνται ιστορίες. Έτσι ανακάλυψα σιγά-σιγά πως έκανα καταγραφή του γαστρονομικού πολιτισμού και όχι μια απλή καταγραφή συνταγών. Και κάπως έτσι έκανα ένα ταξίδι στον τόπο μου βλέποντας τον με μία άλλη ματιά πλέον.»
Το γαστρονομικό της ταξίδι της άνοιξε και μία πόρτα στην ιστορία του τόπου.
Βλέποντας σφαιρικά την ιστορία, τις συνήθειες, τον πολιτισμό και τις εξωγενείς επιρροές μπόρεσε να αποκρυπτογραφίσει καλύτερα «σκληρούς» Μανιάτες και Σπαρτιάτες. «Διαβαίνοντας τα χωριά διαπίστωσα ότι οι Λάκωνες –ιδιαίτερα οι παλιοί– αποτελούσαν μια κλειστή, εσωστρεφή κοινωνία με ισχυρά ήθη και έθιμα, επηρεασμένη έντονα από τη θρησκεία. Ήταν μια κοινωνία που δεν απαρνιόταν εύκολα τον τόπο της. Γι’ αυτό και οι ξένες επιρροές στις διατροφικές της συνήθειες δεν ήταν πολλές.»
Από τον μέλανα ζωμό της Σπάρτης μέχρι το σύγκλινο της Μάνης και από τα βότανα του Πάρνωνα μέχρι τα ορτύκια του Πόρτο Κάγιο η κα. Καράμπελα έχει ιχνηλατήσει και έχει γευτεί κάθε σημείο της Λακωνίας. Στο βιβλίο της οι συνταγές ακολουθούν τον χάρτη της Λακωνίας αλλά και τις εποχές του χρόνου αναδεικνύοντας την σημασία της εποχικής και τοπικής κουζίνας για την βιωσιμότητα των παλαιών γενεών.
Η ιστορία της Χλόης Δημητριάδη
Στην Κρήτη, ένα άλλο κομμάτι της Ελλάδας όπου η παράδοση κυλά ακόμα στο αίμα των πολιτών της, συναντάμε την Χλόη Δημητριάδη διευθύντρια του Biolea. Το ελαιόλαδο Biolea παράγεται με παραδοσιακές μυλόπετρες και πιεστήρια φέρνοντας το παλαιωμένο παραδοσιακό σύστημα παραγωγής ελαιολάδου στα σημερινά αυστηρά πρότυπα παραγωγής τροφίμων. Η Χλόη εξηγεί:
«Η παραδοσιακή μέθοδος απαιτεί σκληρή εργασία, εξειδίκευση και εμπειρία. Παρ ‘όλα αυτά, έχουμε δεσμευτεί για τη διατήρηση και την προώθηση αυτής της «αργής» μεθόδου, επειδή παράγει ελαιόλαδο της υψηλότερης ποιότητας και διατροφικής αξίας.»
Όντας Ελληνοκαναδικής καταγωγής και έχοντας ζήσει και σπουδάσει στον Καναδά, η Χλόη δηλώνει ότι η ζωή της στον Καναδά, από οικονομικής και πρακτικής θα ήταν πιο εύκολη. Τι ήταν αυτό όμως που την έκανε να επιστρέψει και μάλιστα κατά την οικονομική κρίση;
«Μετά τις σπουδές μου στον τομέα των πολιτικών επιστημών, άρχισα να βλέπω τα πράγματα πιο σφαιρικά. Έτσι συνειδητοποίησα πόσο ιδιαίτερη ήταν η οικογενειακή μας επιχείρηση και πόσο σκληρά είχαν εργαστεί οι γονείς μου για αυτή. Συνειδητοποίησα επίσης την αγάπη μου για την Κρήτη και την ανάγκη μου να δώσω την ενέργειά μου στον τόπο μου».
Φυσικά η απόφασή της δεν αφορούσε απλά την διοίκηση της οικογενειακής επιχείρησης.
Από την πρώτη στιγμή συμμετείχε ενεργά σε όλα τα στάδια της παραγωγής από το χωράφι μέχρι την φιάλη. Στον τοπικό πληθυσμό έκανε εντύπωση η δυναμική παρουσία της νεαρής ελαιοπαραγωγού στο ελαιοτριβείο. Έκανε την δική της έρευνα, ρωτούσε, έμαθε. Πλέον είναι αυτή που λαμβάνει αποφάσεις για την παραγωγή του προϊόντος σε κάθε στάδιο, αποδεικνύοντας ότι είναι δυνατός ο επανακαθορισμός του ρόλου της γυναίκας στον αγροδιατροφικό τομέα.
