ΟΡΙΑ τι είναι, γιατί είναι σημαντικά και πώς να τα θέσεις;
Γράφει η Παναγιώτα Σ. Κοντολέων | Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας (MSc), http://www.kontoleon.com.gr
Εάν η λέξη «όρια» σε φοβίζει γιατί σου φαίνεται σκληρό να βάζεις όρια ή δεν το έμαθες ποτέ, τότε μάλλον δυσκολεύεσαι να πεις «όχι» στους άλλους για να μην τους δυσαρεστήσεις, ή ίσως υπερεμπλέκεσαι στα προβλήματα των άλλων. Όπως και να ’χει, μάλλον αισθάνεσαι ότι σε εκμεταλλεύονται ή σε κρίνουν οι άλλοι, ίσως να νιώθεις απογοήτευση που οι άλλοι δεν εκτιμούν όσα κάνεις για εκείνους, και μπορεί να μην καταλαβαίνεις γιατί οι άλλοι είναι τόσο αχάριστοι ή εγωκεντρικοί.
Γιατί είναι απαραίτητα τα όρια στις διαπροσωπικές σχέσεις;
Σίγουρα κάποια στιγμή έκανες κάποιο μάθημα γεωγραφίας. Αν λοιπόν φέρεις στο μυαλό σου έναν χάρτη μάλλον ξέρεις στο περίπου πού είναι τα όρια της Ελλάδας με τις άλλες χώρες. Λέω «στο περίπου» γιατί ενώ στον χάρτη μπορείς να δεις μια οριογραμμή, στην πραγματικότητα τα όρια αυτά είναι ορατά και έχουν επισημάνσεις μόνο σε κάποια σημεία στο φυσικό περιβάλλον, ενώ σε άλλα σημεία δεν είναι τόσο ξεκάθαρα.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα δικά σου όρια. Η διαφορά είναι ότι τα όρια θα τα θέσεις εσύ τραβώντας μια νοερή διαχωριστική γραμμή μεταξύ του εαυτού σου και των άλλων που λειτουργεί ως ένα σετ κανόνων σε μια σχέση καθορίζοντας τι είσαι διατεθειμένος/η να ανεχτείς και τι όχι. Σκέψου τα όρια ως μια προστασία του εαυτού σου για να μην νιώθεις εξουθενωμένος/η και εντελώς στραγγισμένος από τους άλλους ανθρώπους γύρω σου.
Ο καθορισμός των ορίων είναι ένα ουσιαστικό μέρος της αυτοφροντίδας και της διατήρησης ευτυχισμένων και υγιών σχέσεων. Έρευνες εισηγούνται πως ο καθορισμός υγιών ορίων βελτιώνει την ψυχική υγεία και τη διάθεση – χωρίς όρια είναι δύσκολο να έχεις αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.
Πιο συγκεκριμένα ο καθορισμός ορίων:
- Συντελεί στη δημιουργία και στη διατήρηση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων – μπορείς να συζητάς πράγματα που δεν σου αρέσουν ή με τα οποία δεν αισθάνεσαι άνετα. Έτσι δημιουργείται μια ισορροπία μεταξύ αυτονομίας και υγιούς αλληλοεξάρτησης στη σχέση.
- Βοηθά στην κατανόηση των δικών σου αναγκών ώστε να μάθεις να τις επικοινωνείς για να έχεις περισσότερη χαρά και ικανοποίηση στη ζωή σου – αν συμφωνείς με αυτά που λένε και κάνουν όλοι οι άλλοι και δεν μιλάς ποτέ γι’ αυτό που θέλεις εσύ να κάνεις, θυσιάζεις τις επιθυμίες σου για άλλους ανθρώπους κι έτσι νιώθεις απογοήτευση και αγανάκτηση.
- Βοηθά στην αποφυγή εξάντλησης (burn out) – αν φέρνεις επανειλημμένα εργασία στο σπίτι ή εργάζεσαι στο γραφείο μέχρι αργά, χάνεις την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής με αποτέλεσμα να εξαντληθείς και να είσαι σε μεγάλο ρίσκο εκδήλωσης κατάθλιψης ή άγχους.
Διάβασε ακόμα ⇒ ΕΝΟΧΙΚΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ: αίτια και αντιμετώπιση
Όρια: πώς να τα θέσεις
Μάλλον σκέφτεσαι ότι όλα αυτά περί ορίων ακούγονται υπέροχα, αλλά αναρωτιέσαι πώς τα θέτεις; Καταλαβαίνω πως στην αρχή μπορεί να φαίνεται σαν κάτι πολύ δύσκολο, ωστόσο έχω κάποιες εισηγήσεις για το πώς να ξεκινήσεις:
Αφιέρωσε λίγο χρόνο να σκεφτείς τι χρειάζεσαι –
Αν σκεφτείς τις προσωπικές σου αξίες θα σε καθοδηγήσουν στο τι έχεις ανάγκη από τη ζωή και τους άλλους. Για παράδειγμα, αν έχεις ανάγκη προσωπικού χρόνου και ξέρεις ότι τον χρειάζεσαι για να νιώθεις καλά, τότε μάλλον θα ήταν καλό να βάλεις ένα ξεκάθαρο όριο στους γύρω σου για τον απαραίτητο χρόνο που θέλεις να έχεις με τον εαυτό σου. Το ίδιο ισχύει και για όρια που θέτεις στον εαυτό σου, όπως τον χρόνο που περνάς μπροστά από μπλε οθόνες, πόσα χρήματα ξοδεύεις, τι ώρα κοιμάσαι, κτλ.
Αξιολόγησε τις σχέσεις που έχεις με τους άλλους
Ο προβληματισμός για το πώς αισθάνεσαι στις σχέσεις σου μπορεί να σου πει πολλά για τα όριά σου, αυτά που έχεις ήδη και ίσως αυτά που πρέπει να θέσεις. Παίρνεις αρκετά από αυτά που χρειάζεσαι από αυτές τις σχέσεις; Έχεις αρκετό οικογενειακό χρόνο, οικονομική ασφάλεια, ποιοτικό χρόνο, παιχνίδι, κτλ.; Αν όχι, αναρωτήσου ποια όρια θα φέρουν σε μεγαλύτερη ισορροπία αυτές τις ανάγκες σου.
Δήλωσε τα όριά σου όσο πιο ευθέως και ξεκάθαρα γίνεται
Επικοινωνία και πάλι επικοινωνία! Είναι μονόδρομος να είσαι ειλικρινής με τους ανθρώπους στη ζωή σου. Εάν δεν σου αρέσει ο τρόπος με τον οποίο κάποιος σου μιλάει όταν νευριάζει, είναι σημαντικό να το κάνεις απολύτως σαφές εξηγώντας πώς σε κάνει να νιώθεις. Πες το όσο πιο ξεκάθαρα μπορείς γιατί αν δεν το κάνεις δεν θα καταλάβει ότι σε επηρεάζει αρνητικά αυτή η συμπεριφορά.
Να είσαι συνεπής με τα όριά σου
Όταν ξεπερνιούνται τα όριά σου επικοινώνησέ το ξεκάθαρα. Χωρίς συνέπεια κινδυνεύεις να μπερδέψεις τους άλλους με το τι είναι σημαντικό για σένα. Είναι δική σου ευθύνη να το επικοινωνείς ξεκάθαρα όταν ξεπερνιούνται τα όριά σου – και όχι απαραίτητα συγκρουσιακά. Μπορείς να το κάνεις με ευγένεια και αυστηρότητα μαζί, αλλά χωρίς θυμό.
Δώσε χρόνο στον εαυτό σου και δείξε του λίγη αγάπη
Αν το να βάζεις όρια σου φαίνεται σχεδόν αδύνατον, τότε μάλλον έχεις χαμηλή αυτοεκτίμηση παρόλο που είσαι απολύτως άξιος/α σεβασμού και αγάπης. Ο καλύτερος τρόπος να νιώσεις ότι αξίζεις και είσαι αρκετά είναι να κάνεις πράγματα που αγαπάς και σε κάνουν να νιώθεις καλά, να εξασκείς δηλαδή αυτοφροντίδα. Κάνε μικρά βήματα προς τα εκεί κάθε μέρα, και είμαι σίγουρη ότι θα τα καταφέρεις, αρκεί να μην τα παρατήσεις.
Σημαντικό:
Μην ξεχάσεις να επαναξιολογήσεις τα όριά σου. Εμείς αλλάζουμε, οι σχέσεις αλλάζουν, επομένως ένα όριο που θα θέσεις σήμερα μπορεί να μην σε ωφελεί αργότερα. Και μην ξεχνάς: τα υγιή όρια είναι ένα σημαντικό μέρος της ζωής όλων μας και ένα κρίσιμο μέρος των επιτυχημένων, ευτυχισμένων, και μακροχρόνιων σχέσεων (φιλικών, οικογενειακών, ρομαντικών, επαγγελματικών, κ.α.). Καλή τύχη!
