Εδώ και καιρό νιώθετε πως ήλθε η κατάλληλη στιγμή να γίνετε γονείς, αλλά ο πελαργός αργεί και η αναμονή αρχίζει να σας ανησυχεί; Πριν παρασυρθείτε σε αρνητικές σκέψεις, εκμεταλλευτείτε την ερωτική διάθεση του καλοκαιριού και ενημερωθείτε για όλους τους τρόπους που μπορούν να ενισχύσουν τη γονιμότητά σας.
Αυτό το καλοκαίρι, λοιπόν, συμμαχήστε με την αισιοδοξία και τον υγιεινό τρόπο ζωής και εκπληρώστε την ωραιότερη επιθυμία σας: να κρατήσετε σύντομα στην αγκαλιά σας ένα υγιές μωρό!
του Θάνου Παπαθανασίου MRCOG FHEA, Μαιευτήρα Γυναικολόγου
Σε μια εποχή που τα ζευγάρια καθυστερούν την απόκτηση παιδιού λόγω των μακροχρόνιων σπουδών, των έντονων και εξαντλητικών ρυθμών ζωής και των υψηλών απαιτήσεων για καριέρα, η ενημέρωση από ειδικούς επιστήμονες σε θέματα γονιμότητας είναι σημαντική.
Πότε ν΄αναζητήσετε ιατρική βοήθεια;
Το ανθρώπινο είδος χαρακτηρίζεται γενικά από χαμηλό δυναμικό γονιμότητας, αφού η πιθανότητα εγκυμοσύνης κάθε μήνα είναι, υπό τις καλύτερες προϋποθέσεις, περίπου 1 στις 4 (25%). Επιπλέον, είναι αποδεκτό ότι η γονιμότητα ελαττώνεται με την πάροδο της ηλικίας. Στη γυναίκα, η ηλικία μεταξύ 20-25 ετών θεωρείται η πλέον γόνιμη, παρουσιάζοντας σημαντική μείωση μετά τα 35 έτη. Αλλά και η γονιμότητα του άντρα ελαττώνεται με την ηλικία, αν και δεν υπάρχει ανώτατο ηλικιακό όριο όπως στη γυναίκα.
Περίπου το 80-90% των ζευγαριών χωρίς πρόβλημα θα πετύχουν εγκυμοσύνη έπειτα από ένα έτος επαφών χωρίς χρήση αντισύλληψης. Αυτό σημαίνει ότι ένα ζευγάρι καλό είναι να προσπαθήσει τουλάχιστον έναν χρόνο πριν αναζητήσει ιατρική συμβουλή.
Επισκεφτείτε τον γυναικολόγο σας νωρίτερα αν⇓
- Είστε κάπως μεγαλύτερης ηλικίας (πάνω από 35 ετών για τη γυναίκα).
- Έχετε προβλήματα περιόδου ή κάποιο άλλο χρόνιο γυναικολογικό πρόβλημα.
- Εάν έχετε γνωστό λόγο που μπορεί να οδηγεί σε υπογονιμότητα.
- Έχετε κάποια χρόνια ιατρική κατάσταση, π.χ. υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη κ.α.
Τεστ & θεραπείες γονιμότητας
Όταν ένα ζευγάρι αποφασίσει να αναζητήσει ιατρική βοήθεια για την απόκτηση ενός παιδιού, θα χρειαστεί να κάνει αρχικά ένα έλεγχο, ώστε να βρεθεί ο λόγος ή οι λόγοι που συντελούν στην υπογονιμότητα. Τα τεστ ελέγχου γονιμότητας είναι χρήσιμα, αφού, με βάση τα αποτελέσματά τους, θα αποφασιστεί η κατάλληλη θεραπεία για το κάθε ζευγάρι.
Τεστ ελέγχου γονιμότητας
Για να επιτευχθεί η εγκυμοσύνη απαιτούνται τρία βασικά στοιχεία:
1. Καλής ποιότητας σπέρμα
2. Τακτική ωορρηξία
3. Ανοιχτές και σε καλή λειτουργία σάλπιγγες
Σας ενδιαφέρει επίσης⇒ Διατροφή Γονιμότητας
Ο βασικός έλεγχος γονιμότητας είναι, επομένως, λογικό να περιλαμβάνει:
1. Σπερμοδιάγραμμα [για έλεγχο ποιότητας σπέρματος}
Ο άντρας παρέχει το δείγμα σπέρματος, το οποίο αναλύεται με τη βοήθεια ειδικής αυτοματοποιημένης μηχανής ή με το μικροσκόπιο. Οι πληροφορίες που μας δίνονται από το σπερματοδιάγραμμα είναι:
- η συγκέντρωση σπερματοζωαρίων (πόσα σπερματοζωάρια υπάρχουν σε ένα κυβικό εκατοστό),
- η κινητικότητα (πόσο γρήγορα κολυμπούν τα σπερματοζωάρια),
- η μορφολογία (πόσα σπερματοζωάρια έχουν φυσιολογικό σχήμα).
Αν και το κάθε εργαστήριο δίνει τα δικά του φυσιολογικά όρια για τις παραπάνω παραμέτρους, τα διεθνώς αποδεκτά όρια του φυσιολογικού σπέρματος έχουν οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως εξής:
- Συγκέντρωση: πάνω από 20 εκατομμύρια σπερματοζωάρια ανά κυβικό εκατοστό
- Κινητικότητα: πάνω από 50% των σπερματοζωαρίων κολυμπούν με κατεύθυνση
- Μορφολογία: Πάνω από 30% έχουν φυσιολογικό σχήμα.
Τι σημαίνει ένα παθολογικό σπερμοδιάγραμμα;
Αν βρεθεί στο σπερμοδιάγραμμα ότι τουλάχιστον μία από τις τρεις παραμέτρους έχει τιμή εκτός του φυσιολογικού, τότε πιθανότατα ο ανδρικός παράγοντας συμμετέχει στην υπογονιμότητα του ζευγαριού. Παρ’ όλα αυτά, διακυμάνσεις στην ποιότητα του σπέρματος υπάρχουν σε κάθε άντρα, οπότε καλό είναι να επαναλαμβάνεται η εξέταση αν το αρχικό δείγμα δεν είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια.
2. Τεστ προγεστερόνης [για έλεγχο ωορρηξίας]
Η προγεστερόνη είναι μια ορμόνη που «ανεβαίνει» στο αίμα μετά την ωορρηξία. Τα υψηλότερα επίπεδα προγεστερόνης βρίσκονται περίπου μια εβδομάδα μετά την ωορρηξία. Συνεπώς, μια εξέταση αίματος στην κατάλληλη μέρα του κύκλου της γυναίκας θα επιβεβαιώσει αν η προγεστερόνη είναι υψηλή. Για μια γυναίκα με κύκλο περίπου 28 ημέρες, η ωορρηξία γίνεται περίπου την 14η ημέρα και το τεστ προγεστερόνης στην 21η ημέρα.
Μια χαμηλή προγεστερόνη αίματος τι μπορεί να σημαίνει;
- Η εξέταση αίματος δεν έγινε τη σωστή ημέρα του κύκλου.
- Η ωορρηξία δεν έγινε στον συγκεκριμένο κύκλο.
- Επίσης η ωορρηξία δεν γίνεται γενικότερα.
- Η ωορρηξία έγινε πρόωρα ή καθυστερημένα στον συγκεκριμένο κύκλο.
Συνεπώς, αν υπάρχει αμφιβολία για μια μεμονωμένη χαμηλή τιμή προγεστερόνης, καλό είναι η εξέταση να επαναληφθεί. Επίσης, αν μια γυναίκα δεν έχει τακτική περίοδο, δεν έχει νόημα να κάνει τεστ προγεστερόνης αφού σίγουρα δεν κάνει τακτικά ωορρηξία.
3. Υστεροσαλπιγγογράφημα (ΥΣΓ) [για έλεγχο μήτρας & σαλπίγγων]
Σε αυτή την απλή ακτινολογική εξέταση, τοποθετείται με μικρή πίεση υγρό (που φαίνεται στην ακτινογραφία) μέσα στη μήτρα και, εφόσον οι σάλπιγγες είναι ανοικτές, τις χρωματίζει και χύνεται στο εσωτερικό της κοιλίας.
Το αποτέλεσμα της εξέτασης θεωρείται φυσιολογικό, όταν το εσωτερικό της μήτρας φαίνεται ομαλό και οι δύο σάλπιγγες ανοικτές. Σε κάθε άλλη περίπτωση, το ΥΣΓ δεν θεωρείται φυσιολογικό.
Θεραπείες Γονιμότητας
Πρόκληση ωορρηξίας
Η πρόκληση ωορρηξίας περιλαμβάνει τη χορήγηση χαπιών ή ενέσεων με σκοπό την παραγωγή ενός ή περισσοτέρων ωαρίων σε κάθε κύκλο. Η γυναίκα παρακολουθείται με συχνά υπερηχογραφήματα ωοθηκών και ορμονικές εξετάσεις αίματος, ώστε να εξασφαλίζεται η σωστή ανταπόκριση στα φάρμακα. Η γονιμοποίηση γίνεται με τακτική σεξουαλική επαφή. Οι σημαντικότερες «παρενέργειες» της πρόκλησης ωορρηξίας είναι η πολύδυμη εγκυμοσύνη και η υπερδιέγερση των ωοθηκών (μια σπάνια αλλά δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση).
Ενδομήτρια σπερματέγχυση
Ένα ή περισσότερα ωάρια ωριμάζουν με φυσικό τρόπο ή με τη βοήθεια φαρμάκων (παρόμοια με την πρόκληση ωορρηξίας). Όταν αυτά αποκτήσουν ένα ικανό μέγεθος, η γυναίκα λαμβάνει μια ειδική ένεση που προκαλεί απελευθέρωση των ωαρίων από τις ωοθήκες. Παράλληλα, ο σύντροφος δίνει δείγμα σπέρματος το οποίο ενισχύεται στο εργαστήριο και τοποθετείται από τον γιατρό στη μήτρα. Η σπερματέγχυση δεν απαιτεί αναισθησία και μπορεί να γίνει με ασφάλεια σε περιβάλλον ιατρείου. Η επιτυχία της σπερματέγχυσης ποικίλει, αλλά είναι της τάξης του 15%-20% για κάθε προσπάθεια. Οι σημαντικότερες «παρενέργειες» της σπερματέγχυσης είναι η πολύδυμη εγκυμοσύνη και η υπερδιέγερση των ωοθηκών.
Εξωσωματική γονιμοποίηση
Είναι η πλέον δημοφιλής θεραπεία γονιμότητας στις μέρες μας. Η γυναίκα λαμβάνει φάρμακα (κατά κανόνα ενέσεις) σε μεγαλύτερες δόσεις συγκριτικά με την πρόκληση ωορρηξίας και τη σπερματέγχυση, με σκοπό την ωρίμανση ενός μεγάλου αριθμού ωαρίων. Όταν αυτά ωριμάσουν, λαμβάνονται από το σώμα της γυναίκας με μικρή αναισθησία και αναμειγνύονται στο εργαστήριο με το σπέρμα του συντρόφου. Τα έμβρυα που σχηματίζονται –αν σχηματιστούν– τοποθετούνται στη μήτρα της γυναίκας χωρίς να απαιτείται αυτή τη φορά αναισθησία. Η επιτυχία της μεθόδου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (ιδιαίτερα από την ηλικία της γυναίκας και την ποιότητα του εργαστηρίου) και κυμαίνεται κατά μέσο όρο στο 35% ανά προσπάθεια. Η πιο συχνή «παρενέργεια» της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι η πολύδυμη εγκυμοσύνη, αν και αυτό εξαρτάται από τον αριθμό εμβρύων που θα τοποθετήσει ο γιατρός στη μήτρα. Επίσης, χρειάζεται προσοχή ώστε να αποφευχθεί η υπερδιέγερση των ωοθηκών.
**Η πρόκληση ωορρηξίας, η σπερματέγχυση και η εξωσωματική γονιμοποίηση, ως θεραπείες που διαρκούν ένα μήνα (κύκλο), έχει νόημα να δοκιμαστούν τουλάχιστον 3 φορές πριν αποφασίσετε να τις εγκαταλείψετε.
Μικρογονιμοποίηση [στα πλαίσια θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση]
Κατά την εκτέλεση εξωσωματικής γονιμοποίησης, επιλέγεται ένα «καλό» σπερματοζωάριο το οποίο τοποθετείται μέσα στο ωάριο μέσω μικρής οπής. Αυτό διαφέρει από την κλασική εξωσωματική στην οποία τα ωάρια αναμειγνύονται με πολλά σπερματοζωάρια και η γονιμοποίηση γίνεται από μόνη της στο περιβάλλον του εργαστηρίου.
Άλλες θεραπείες
- Χειρουργική θεραπεία ενδομητρίωσης ή συμφύσεων. Η καταστροφή ή αφαίρεση της ενδομητρίωσης – ή των συμφύσεων – γίνεται με χειρουργική επέμβαση με τη βοήθεια κάμερας, τη λεγόμενη λαπαροσκόπηση.
- Χειρουργική πλαστική σαλπίγγων. Οι φραγμένες σάλπιγγες ανοίγονται με λαπαροσκοπική επέμβαση. Και σε αυτήν την περίπτωση, η σύλληψη μπορεί να επιτευχθεί φυσιολογικά.
- Χειρουργική θεραπεία κιρσοκήλης στον άντρα. Η χειρουργική θεραπεία της κιρσοκήλης –μεγάλης φλέβας στον όρχι παρόμοια με τους κιρσούς στα πόδια– μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα του σπέρματος και να επιτρέψει τη φυσιολογική σύλληψη.
Πριν πάτε για εξωσωματική γονιμοποίηση
Η εξωσωματική γονιμοποίηση δημιούργησε μια σειρά ερωτημάτων, όπως με πόση ευκολία θα πρέπει τα ζευγάρια να καταφεύγουν σε αυτή. Επιπλέον, πρέπει να συνυπολογιστεί το όφελος απλούστερων, οικονομικότερων και, ενδεχομένως, μονιμότερων θεραπειών, οι οποίες δεν αποκλείουν τη φυσική γονιμοποίηση και δεν βλάπτουν δυνητικά τη σεξουαλική ζωή του ζευγαριού! Γι’ αυτό, πριν προβείτε σ’ αυτή τη μέθοδο, σκεφτείτε τα ακόλουθα:
- Συζητήστε με τον σύντροφό σας και ξεκαθαρίστε εάν είστε αποφασισμένοι να ακολουθήσετε μία αυστηρή ιατρική διαδικασία που περιλαμβάνει πολλές μικρές ταλαιπωρίες (αιμοληψίες, ενέσεις, κολπικά υπερηχογραφήματα, λήψη ωαρίων με μικρή νάρκωση)
- Βεβαιωθείτε ότι είστε ψυχολογικά έτοιμοι και οι δύο για μία θεραπευτική μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που ξεχωρίζει το σεξ από τη γονιμότητα!
- Ενημερωθείτε για το οικονομικό κόστος, γιατί ίσως να χρειαστεί να δοκιμάσετε μερικές φορές.
- Μη συνδυάζετε χρονικά την εξωσωματική γονιμοποίηση με σημαντικά γεγονότα ζωής (εξετάσεις, ταξίδι, περίοδο έντονης εργασιακής δραστηριότητας).
Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία γονιμότητας για εσάς;
Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία γονιμότητας για εσάς;Με βάση τα αποτελέσματα των τεστ ελέγχου γονιμότητας, η δυσκολία σας μπορεί να οφείλεται σε:
Αδύναμο σπέρμα
Αν το σπέρμα είναι αδύναμο, τότε θα ωφελήσει μια εκτεταμένη διερεύνηση του άντρα για την περίπτωση που η αιτία είναι θεραπεύσιμη. Σε ελαφρώς αδύναμο σπέρμα έχει νόημα να ξεκινήσετε με ενδομήτρια σπερματέγχυση. Αν αυτή δεν σας δώσει εγκυμοσύνη, τότε θα χρειαστεί να προχωρήσετε σε εξωσωματική γονιμοποίηση με ή χωρίς μικρογονιμοποίηση. Αν το σπέρμα είναι αρκετά αδύναμο, τότε είναι καλύτερα να προχωρήσετε απευθείας σε μικρογονιμοποίηση.
Έλλειψη τακτικής ωορρηξίας
Χρειάζεται να διαγνώσετε από ποια ακριβώς ορμονική πάθηση υποφέρετε, αφού η θεραπεία είναι διαφορετική σε κάθε περίπτωση. Αν λύσετε το πρόβλημα της έλλειψης ωορρηξίας με φάρμακα (πρόκληση ωορρηξίας) και συνεχίζετε να μη μένετε έγκυος, πολύ πιθανό να χρειαστείτε εξωσωματική γονιμοποίηση, ασχέτως αν το σπέρμα και οι σάλπιγγες είναι φυσιολογικά με βάση τα αρχικά τεστ.
Πρόβλημα σαλπίγγων
Αν οι σάλπιγγες έχουν υποστεί ζημιά στο παρελθόν, τότε το πιο πιθανό είναι ότι θα χρειαστείτε εξωσωματική γονιμοποίηση. Προσοχή! Οι τελείως φραγμένες και φουσκωμένες σάλπιγγες (υδροσάλπιγγες), κατά κανόνα, χρειάζεται να αφαιρεθούν χειρουργικά πριν προχωρήσετε σε εξωσωματική γονιμοποίηση, αφού ελαττώνουν δραματικά την επιτυχία της τεχνικής.
Αδύναμο σπέρμα και έλλειψη ωορρηξίας
Αν και μπορεί να επιχειρηθεί η διόρθωση κάθε προβλήματος ξεχωριστά, τα περισσότερα ζευγάρια θα χρειαστούν θεραπεία ανάλογα με το μέγεθος του προβλήματος στο σπέρμα. Άρα, για ελαφρώς αδύναμο σπέρμα θα βοηθήσει η σπερματέγχυση, ενώ για αρκετά αδύναμο σπέρμα η μικρογονιμοποίηση.
Αδύναμο σπέρμα και πρόβλημα σαλπίγγων
Κατά κανόνα, η πλέον κατάλληλη θεραπεία είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση με ή χωρίς μικρογονιμοποίηση. Αν η βλάβη των σαλπίγγων θεωρείται αρκετά ήπια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν πιο απλές θεραπείες (σπερματέγχυση), αν και καλό είναι να μην επιμείνετε πολύ σε αυτές.
Έλλειψη ωορρηξίας και πρόβλημα σαλπίγγων
Είναι πολύ πιθανόν ότι θα χρειαστείτε εξωσωματική γονιμοποίηση.
Αδύναμο σπέρμα, έλλειψη ωορρηξίας και πρόβλημα σαλπίγγων
Είναι πολύ πιθανόν ότι θα χρειαστείτε εξωσωματική γονιμοποίηση.
Ενδομητρίωση ή συμφύσεις
Αν η πάθηση είναι περιορισμένη, έχει νόημα η χειρουργική αφαίρεση της ενδομητρίωσης και των συμφύσεων. Αν, από την άλλη, η έκταση της πάθησης είναι τόση ώστε να έχει επηρεάσει τη γενικότερη ανατομία της περιοχής, τότε πολύ πιθανόν θα χρειαστείτε εξωσωματική γονιμοποίηση.
Ανεξήγητη υπογονιμότητα
Αν τα τεστ ελέγχου γονιμότητας δεν ανέδειξαν κάποιον εμφανή παράγοντα, τότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες θεραπείες κλιμακούμενης πολυπλοκότητας.
Παθολογία της μήτρας
Αν και γενικά οι παθήσεις της μήτρας (ινομυώματα, πολύποδες, συμφύσεις στη μήτρα, διάφραγμα της μήτρας) δεν θεωρείται ότι προκαλούν σοβαρό πρόβλημα γονιμότητας, μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπιστούν πριν από την εφαρμογή θεραπείας γονιμότητας. Εξάλλου, μια ανατομικά ακέραια μήτρα είναι απαραίτητη, είτε μείνετε έγκυος μόνη σας είτε έπειτα από κάποια θεραπεία. Επίσης, οποιοδήποτε πρόβλημα στην κοιλότητα της μήτρας μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα αποβολής.
Η γονιμότητα είναι δυαδική, δυναμική και αλληλοσυμπληρούμενη, γι’ αυτό και είναι ανάγκη να διερευνώνται και οι δύο σύντροφοι. Η πολύ καλή γονιμότητα του ενός συντρόφου εξασφαλίζει καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα στο ζευγάρι. Επιπλέον, πρόβλημα γονιμότητας στον έναν σύντροφο δεν αποκλείει πρόβλημα του άλλου. Είναι επιτακτική η ανάγκη ρεαλιστικής ενημέρωσης σε θέματα γονιμότητας.
