Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: Beat Plastic Pollution
Την 5η Ιουνίου 2023 είναι η 50ή επέτειος της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος και το σύνθημα είναι ένα: #BeatPlasticPollution.
Της Μαρίας Γκέκα
Τι κοινό μπορεί να έχουν το βαθύτερο σημείο του ωκεανού, η τάφρος των Μαριανών και η ψηλότερη κορυφή του βουνού στον κόσμο, το Έβερεστ; Παρά το γεγονός ότι είναι ένα από τα πιο απομακρυσμένα και απρόσιτα περιβάλλοντα του πλανήτη, και τα δύο περιέχουν κομμάτια πλαστικού από ανθρώπινες δραστηριότητες. Τα πλαστικά είναι η μεγαλύτερη, πιο επιβλαβής και επίμονη ρύπανση της υδάτινης επιφάνειας του πλανήτη μας, αντιπροσωπεύοντας τουλάχιστον το 85 % των συνολικών θαλάσσιων και ωκεάνιων απορριμμάτων.
Τα τελευταία 70 χρόνια, το πλαστικό – ένα απίστευτα εύπλαστο και ανθεκτικό υλικό – διείσδυσε στην αγορά και σε κάθε γωνιά της Γης. Κι ενώ το πλαστικό έχει πολλές πολύτιμες χρήσεις, έχουμε εθιστεί στα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης, με σοβαρές περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές και υγειονομικές συνέπειες.
Σε όλο τον κόσμο, ένα εκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια αγοράζονται κάθε λεπτό, ενώ μέχρι και πέντε τρισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες χρησιμοποιούνται παγκοσμίως κάθε χρόνο. Είναι σοκαριστικό ότι το ήμισυ της ποσότητας των πλαστικών που παράγονται σήμερα είναι σχεδιασμένο για σκοπούς μίας χρήσης…
Τα πλαστικά συμπεριλαμβανομένων των μικροπλαστικών είναι πλέον απανταχού παρόντα στο φυσικό μας περιβάλλον. Γίνονται μέρος των απολιθωμάτων της Γης και δείκτης του Ανθρωπόκαινου, της σημερινής μας γεωλογικής εποχής. Έδωσαν μάλιστα το όνομά τους σε ένα νέο θαλάσσιο μικροβιακό βιότοπο που ονομάζεται «πλαστίσφαιρα».
Πώς φτάσαμε ως εδώ;
Από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 1970, παρήχθη μόνο μια μικρή ποσότητα πλαστικών, έτσι, τα πλαστικά απόβλητα ήταν σχετικά διαχειρίσιμα.
Ωστόσο, μεταξύ των δεκαετιών 1970 και 1990, η παραγωγή πλαστικών απορριμμάτων υπερτριπλασιάστηκε.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η ποσότητα πλαστικών απορριμμάτων που παρήγαμε αυξήθηκε περισσότερο σε μια δεκαετία από ό,τι τα προηγούμενα 40 χρόνια.
Σήμερα, παράγουμε περίπου 400 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων κάθε χρόνο.
Η ανακάλυψη του πλαστικού έφερε πραγματική επανάσταση στην παγκόσμια βιομηχανία και πράγματι πρόσφερε σημαντικά οφέλη στην ανθρώπινη κοινωνία, από ιατρικές συσκευές που σώζουν ζωές έως ασφαλή και μακροχρόνια αποθήκευση τροφίμων. Ωστόσο, τα περιττά πλαστικά, που μπορούν να αποφευχθούν, ιδιαίτερα οι συσκευασίες μιας χρήσης, μολύνουν τον πλανήτη μας με ανησυχητικούς ρυθμούς.
Τα απορρίμματα πλαστικών βρίσκονται σε αυξανόμενους όγκους κατά μήκος των ακτών, σε τεράστια στροβιλιζόμενα ρεύματα των ωκεανών, σε απομακρυσμένα νησιά, σε θαλάσσιους πάγους στις πολικές περιοχές, βλάπτοντας τη θαλάσσια ζωή και τους οικοτόπους.
Καταστροφή της θαλάσσιας ζωής
Τα θαλάσσια απορρίμματα και η ρύπανση από πλαστικά προκαλούν τον όλεθρο για πολλούς λόγους. Τα πλαστικά δεν βιοδιασπώνται (δηλαδή να διασπώνται φυσικά με τρόπο που δεν είναι επιβλαβής για το περιβάλλον). Αντίθετα, διασπώνται με την πάροδο του χρόνου σε όλο και μικρότερα κομμάτια, γνωστά ως μικροπλαστικά και νανοπλαστικά, τα οποία έχουν σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις.
Οι θαλάσσιες χελώνες μπερδεύουν τις πλαστικές σακούλες με μέδουσες και σιγά-σιγά λιμοκτονούν καθώς το στομάχι τους γεμίζει με άπεπτα σκουπίδια. Τα θαλασσοπούλια ραμφίζουν τα πλαστικά επειδή μοιάζουν με φαγητό. Τα θαλάσσια θηλαστικά και άλλα ζώα συχνά πνίγονται αφού παγιδευτούν σε πλαστικά, συμπεριλαμβανομένων των συσκευασιών ή των αλιευτικών εργαλείων.
Υπάρχουν επίσης και οι λιγότερο εμφανείς επιπτώσεις. Οι τοξίνες που βρίσκονται ήδη στα πλαστικά επηρεάζουν τον τροφικό ιστό των ωκεανών, αλλά επιπλέον, τα πλαστικά απορροφούν ρύπους που ρέουν από την ξηρά στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων των φαρμακευτικών και βιομηχανικών αποβλήτων. Η τοξικότητα αυτή μεταφέρεται μέσω της τροφικής αλυσίδας καθώς τα θαλάσσια είδη τρώνε και τρώγονται. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός ότι τα περισσότερα πλαστικά σκουπίδια βυθίζονται τελικά στον βυθό της θάλασσας, πνίγοντας κοραλλιογενείς υφάλους και τη θαλάσσια ζωή στον πυθμένα της θάλασσας.
Κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία
Η περιβαλλοντική υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη υγεία. Η διάχυση των μικροπλαστικών σε ολόκληρο τον πλανήτη μας εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια των ανθρώπων. Νέα έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι εισπνέουν μικροπλαστικά μέσω του αέρα, τα καταναλώνουν μέσω της τροφής και του νερού και ακόμη τα απορροφούν μέσω του δέρματος. Μικροπλαστικά έχουν βρεθεί στους πνεύμονες, το ήπαρ, τον σπλήνα και τα νεφρά μας, ενώ μια μελέτη πρόσφατα βρήκε μικροπλαστικά στους πλακούντες των νεογέννητων μωρών.
Διαβάστε ακόμα ⇒ ZeroWaste … δεν είναι απλά ανακύκλωση!
Η πλήρης έκταση του αντίκτυπου στην ανθρώπινη υγεία είναι ακόμη άγνωστη, καθώς η έρευνα βρίσκεται στο στάδιο της έναρξης. Υπάρχουν, ωστόσο, ουσιαστικές ενδείξεις ότι χημικές ουσίες που σχετίζονται με τα πλαστικά, όπως ο μεθυλικός υδράργυρος, οι πλαστικοποιητές και τα επιβραδυντικά φλόγας, μπορούν να εισέλθουν στο σώμα και συνδέονται με ανησυχίες για την υγεία, ειδικά στις γυναίκες και τα παιδιά.
Τα επιβραδυντικά φλόγας είναι μια μεγάλη κατηγορία χημικών, άκρως… αγαπημένη για τη βιομηχανία, που επιτελεί αυτό ακριβώς που λέει: επιβραδύνει τη διαδικασία πυρκαγιάς όταν ένα αντικείμενο πάρει φωτιά. Ωστόσο, η χρήση τέτοιων χημικών… ανάβει φωτιές στη δημόσια υγεία αντί να τις σβήνει.
Μια νέα ανασκόπηση μελετών σχετικά με τα βρομιούχα επιβραδυντικά φλόγας και συγκεκριμένα τους αποκαλούμενους πολυβρομιούχους διφαινυλαιθέρες (PBDEs), που διεξήχθη από Έλληνες ερευνητές, έρχεται να δείξει πόσο διαδεδομένα είναι παγκοσμίως, ρίχνοντας κι άλλο «λάδι στη (χημική) φωτιά» που μας απειλεί όλους και κυρίως τα παιδιά μας. Μελέτες του Πανεπιστημίου Αιγαίου έχουν δείξει την ύπαρξη βρομιούχων επιβραδυντικών φλόγας στον ορό του αίματος αλλά και στο μητρικό γάλα.
Οι επιστήμονες πιστεύουν, επίσης, ότι ορισμένες από τις κοινές χημικές ουσίες που βρίσκονται στα πλαστικά, όπως η δισφαινόλη Α, οι φθαλικές ενώσεις και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB), μπορούν να διαρρεύσουν στο ανθρώπινο σώμα. Αυτές οι χημικές ουσίες έχουν συνδεθεί με ενδοκρινικές διαταραχές, αναπτυξιακές διαταραχές, αναπαραγωγικές ανωμαλίες και καρκίνο.
Από τη ρύπανση στη λύση:
Μια παγκόσμια αξιολόγηση των θαλάσσιων απορριμμάτων και της ρύπανσης από πλαστικά δείχνει ότι υπάρχει μια αυξανόμενη απειλή σε όλα τα οικοσυστήματα από την πηγή μέχρι τη θάλασσα. Δείχνει επίσης ότι ενώ διαθέτουμε την τεχνογνωσία, χρειαζόμαστε την πολιτική βούληση και την επείγουσα δράση των κυβερνήσεων για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης κρίσης.
Χωρίς επείγουσα δράση, οι εκτιμώμενοι 11 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού που εισέρχονται στον ωκεανό ετησίως θα τριπλασιαστούν τα επόμενα είκοσι χρόνια. Αυτό σημαίνει μεταξύ 23 και 37 εκατομμυρίων τόνων πλαστικού που θα ρέουν στον ωκεανό κάθε χρόνο μέχρι το 2040.
Αυτό ισοδυναμεί με 50 κιλά πλαστικών ανά μέτρο ακτογραμμής παγκοσμίως…
Το πρόβλημα έχει εξελιχθεί σε μια παγκόσμια κρίση που απαιτεί τόσο άμεση όσο και διαρκή προσοχή και δράση. Αυτή η αξιολόγηση δείχνει ότι πρέπει να υπάρξει άμεσος συναγερμός και οριστική αφύπνιση για την απανταχού παρουσία των θαλάσσιων απορριμμάτων και τις αρνητικές επιπτώσεις της πλαστικής ρύπανσης – από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος έως τις οικονομικές απώλειες για τις κοινότητες και τις βιομηχανίες, τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία.
Ήρθε η ώρα να ενώσουμε τα χέρια για να ανατρέψουμε την παλίρροια στα θαλάσσια απορρίμματα και τη ρύπανση από πλαστικό, εφαρμόζοντας τις πολλές – μεγάλες και μικρές – λύσεις που υπάρχουν, με καινοτομία, δέσμευση και υπευθυνότητα.
