Η Νatura nrg σας ξεναγεί στο «ανοιχτό μουσείο» της Αθήνας, στην αρχαιότερη ίσως συνοικία της Ευρώπης, την Πλάκα και τα Αναφιώτικα.
Η μακρόχρονη ιστορία της είναι βαθιά χαραγμένη στα αρχαία μνημεία, τους βυζαντινούς ναούς και στα ομορφότερα δείγματα νεοκλασικισμού στον κόσμο. Με ιστορία που ξεπερνά τα 3.500 χρόνια, μας υποδέχεται στα στενά της σοκάκια και μας αποκαλύπτει τους θησαυρούς της.
της Μαρίας Γκέκα, Φώτο: Κώστας Πετρόπουλος
Στη σκιά του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης βρίσκεται η Πλάκα, η μοναδική μάλλον συνοικία της Αθήνας που δεν είναι προσβάσιμη με αυτοκίνητο, γεγονός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της γραφικότητάς της. Περπατώντας έστω και νοητά στα πλακόστρωτα δρομάκια, στα ασβεστωμένα σκαλιά και στα στενά σοκάκια της θα ανακαλύψουμε μοναδικούς θησαυρούς, αλλά… πώς είναι δυνατό να χωρέσεις την ιστορία και αρχαιολογία τόσων αιώνων σε δύο σελίδες;
Η περιοχή της Πλάκας καλύπτει την ανατολική και τη βορινή πλευρά του λόφου της Ακρόπολης. Ορίζεται από τους δρόμους Φιλελλήνων, Αμαλίας, Διονυσίου Αρεοπαγίτου, λόφος Αρείου Πάγου, Αδριανού και Μητροπόλεως. Η οδός Αδριανού χωρίζει την περιοχή σε κάτω και πάνω Πλάκα, ενώ φυσική συνέχεια είναι τα Αναφιώτικα.
Αρχαία Αγορά
Ένας από τους ωραιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας και ταυτόχρονα ένας από τους πιο ωραίους χώρους για περίπατο. Πράσινος, ήσυχος, σου δημιουργεί την εντύπωση ότι μεταφέρεσαι ξαφνικά στο παρελθόν. Τα δυο πιο ορατά και εντυπωσιακά μνημεία του χώρου είναι η στοά του Αττάλου και το «Θησείο». Το τελευταίο, είναι ο καλύτερα διατηρημένος αρχαίος ναός στη χώρα μας παρά τη μακρά και πολυτάραχη ιστορία του. Το «Θησείο» δεν είναι ναός του Θησέα όπως πίστευαν παλιά, αλλά από τη στιγμή που έδωσε το όνομά του σε ολόκληρη την περιοχή, το λάθος δεν αναιρείται εύκολα. Σήμερα οι αρχαιολόγοι είναι πεπεισμένοι πως ο ναός αυτός ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά Εργάνη και τον Ήφαιστο, θεούς των τεχνιτών.
Απέναντι από το Θησείο, η Στοά του Αττάλου, η οποία χτίστηκε περίπου το 150 π.Χ. από τον Άτταλο τον Β’, βασιλιά της Περγάμου.
Το γεγονός αυτό υποδηλώνει και μία αποσπασματική επιγραφή που βρέθηκε και υπάρχει εκεί. Η αναστήλωση έγινε από την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή από το 1953-1956. Στο εσωτερικό λειτουργεί μουσείο με εκθέματα από τις ανασκαφές. Η Στοά για τους Αθηναίους ήταν όχι μόνο εμπορικό σημείο αλλά και τόπος συνάντησής τους. Το σημαντικότερο ωστόσο τμήμα της αγοράς είναι το λιγότερο ορατό. Εδώ, ανάμεσα σε θραύσματα που δεν κινούν την προσοχή του αμύητου επισκέπτη, βρισκόταν η ψυχή και η καρδιά της Αθήνας.
Λίγα βήματα προς τα ανατολικά, βρίσκεται ένα διαφορετικό μνημείο, η βιβλιοθήκη του Αδριανού, οικοδόμημα του 2ου μ. Χ. αιώνα. Ναι, είναι εκείνος ο περιφραγμένος μεγάλος χώρος, απέναντι από το σταθμό του μετρό στο Μοναστηράκι όπου δεσπόζουν οι κίονες της δυτικής πρόσοψής της. Όλοι τους έχουμε παρατηρήσει, αφού φωτίζονται υπέροχα το βράδυ δημιουργώντας μία μαγευτική ατμόσφαιρα.
Το κτίριο αποτελούσε όχι μόνο βιβλιοθήκη και χώρο εκπαίδευσης στον οποίο οι φιλόσοφοι και ρήτορες μπορούσαν να διαβάσουν και να συζητήσουν με την ησυχία τους αλλά και κέντρο διοικητικών και θρησκευτικών λειτουργιών.
Σημάδια της μετέπειτα χρήσης του χώρου κατά την ύστερη αρχαιότητα και το μεσαίωνα αποτελούν τα ερείπια της εκκλησίας της Μεγάλης Παναγιάς, της μεγαλύτερης εκκλησίας στην Αθήνα για ένα διάστημα, αλλά και η τοιχογραφία από την εκκλησία του αγίου Ασωμάτου στα Σκαλιά.
Η Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας
Στα νότια της βιβλιοθήκης του Αδριανού βρίσκεται το κτίριο της Ρωμαϊκής Αγοράς. Ήδη στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι είχαν αποφασίσει να οργανώσουν καλύτερα τις εμπορικές δραστηριότητες της πόλης και για αυτό είχαν αρχίσει τη διαμόρφωση μιας περιοχής εμπορικών λειτουργιών, έργο το οποίο ολοκληρώθηκε γύρω στο 9 π. Χ. με την οικονομική υποστήριξη του Οκταβιανού Αυγούστου.
Στη Ρωμαϊκή Αγορά, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Πύργος των Αέρηδων, του οποίου η αρχαία ονομασία ήταν Ωρολόγιο του Κυρρήστου. Ήταν ένας αρχαίος μετεωρολογικός σταθμός του 1ου αι. π.Χ., κατασκευασμένος από τον αστρονόμο Ανδρόνικο. Διέθετε υδραυλικό ρολόι και μηχανισμό αναπαράστασης του ήλιου, της σελήνης και 5 γνωστών πλανητών της εποχής. Όμως, το πιο όμορφο τμήμα του πύργου είναι η αναπαράσταση των προσωπικοτήτων των 8 ανέμων, ένας σε κάθε πλευρά του οκτάγωνου πύργου. Οι άνεμοι εκπροσωπούν διάφορες εποχές του έτους και είναι αναγνωρίσιμοι από τα σύμβολα που κρατούν και τα οποία αντιστοιχούν στις ιδιότητές τους.
Η οδός Κυρρήστου αποτελεί μια εξαίρεση, καθώς είναι ένας ευθύς δρόμος σε μια γειτονιά όπου κανόνας είναι τα λαβυρινθώδη στενά. Ο λόγος είναι ότι κάτω από το δρόμο βρίσκεται ένα αρχαίο στάδιο. Πάντα στην Οδό Κυρρήστου, αριστερά από το μνημείο των Αέρηδων, θα συναντήσετε λίγα μέτρα πιο κάτω το Λουτρό των Αέρηδων. Είναι ένα χαμάμ που κτίστηκε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Σήμερα, έχει ανακαινιστεί και χρησιμοποιείται ως χώρος πολιτισμού και εκδηλώσεων.
Το Φετιχιέ τζαμί (Τζαμί του Μεχμέτ του Πορθητή)
Κτίστηκε μετά την οθωμανική κατάκτηση της Αθήνας από τον Ομάρ, το 1456, στο βόρειο άκρο της άλλοτε Ρωμαϊκής αγοράς και επί Τουρκοκρατίας ήταν κοινώς γνωστό ως “το τζαμί του Σταροπάζαρου”. Οικοδομήθηκε επάνω στα λείψανα τρίκλιτης μεσοβυζαντινής βασιλικής, μέρος των οποίων είναι ορατό στη βόρεια πλευρά του τεμένους. Μετά την εγκατάσταση της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους στην Αθήνα, το 1834, χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό αρτοποιείο μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Σήμερα περικλείεται εντός του αρχαιολογικού χώρου και στεγάζει αρχαιότητες.
Οδός Τριπόδων και Μνημείο Λυσικράτη
Συνεχίζουμε προς την οδό Τριπόδων που θεωρείται ο αρχαιότερος δρόμος της Αθήνας, γιατί ένα μεγάλο τμήμα του συμπίπτει με τον αρχαίο. Το βιβλίο των ελληνικών ρεκόρ Γκίνες, τον αναφέρουν ως τον μακροβιότερο δρόμο της πόλης αφού έχουν διατηρήσει την ίδια ονομασία για 25 σχεδόν αιώνες. Ήταν από τους φαρδύτερους δρόμους της αρχαίας Αθήνας, με πλάτος έξι μέτρα και ο πιο σύντομος για να πάει κάποιος από το θέατρο του Διονύσου έως την Αγορά.
Τα περισσότερα μνημεία της οδού Τριπόδων καταστράφηκαν με το πέρασμα του χρόνου. Το μνημείο του Λυσικράτη που κατασκευάστηκε το 334 π.Χ. είναι το καλύτερα διατηρημένο μέχρι σήμερα. Στην αρχαία Αθήνα οι θεατρικές παραστάσεις στο θέατρο του Διονύσου επιχορηγούταν από εύπορους πολίτες που ονομάζονταν χορηγοί. Ο χορηγός της καλύτερης παράστασης λάμβανε βραβείο από την πόλη.
Όταν ο εύπορος Λυσικράτης κέρδισε το βραβείο (334 π.Χ.) αποφάσισε να κατασκευάσει ένα μνημείο που θα το στέγαζε. Η κατασκευή του μνημείου από το Λυσικράτη ήταν μόνο η αρχή της μακρόχρονης και επεισοδιακής ιστορίας τού κτίσματος. Το 1658, ένα μοναστήρι Καπουτσίνων ιδρύθηκε στο σημείο αυτό και το 1669 το μνημείο αγοράστηκε από τους Καπουτσίνους.
Σε αυτό το μοναστήρι ο λόρδος Μπάιρον παρέμεινε κατά τη διάρκεια της δεύτερης επίσκεψής του στην Ελλάδα, ενώ σ’ αυτούς τους κήπους πραγματοποιήθηκε η πρώτη καλλιέργεια ντομάτας το 1818.
Αναφιώτικα στα ριζά του Ιερού Βράχου
Η πιο αναπάντεχη γειτονιά της Πλάκας είναι τα Αναφιώτικα. Βρίσκονται ακριβώς κάτω από τη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης. Η αρχιτεκτονική και η δόμηση της γειτονιάς είναι ολόιδιες με κυκλαδίτικου νησιού.
Κι αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο, αφού μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, οι πρώτοι κάτοικοι σε αυτή την περιοχή ήταν εργάτες από την Ανάφη που ήρθαν να δουλέψουν για την ανέγερση των ανακτόρων του Όθωνα και την ανοικοδόμηση της νέας πρωτεύουσας. Και όπως ήταν αναμενόμενο, η συνοικία χτίστηκε στο ύφος των κυκλαδίτικων οικισμών, διατηρώντας ακόμα και σήμερα το νησιώτικο χρώμα της, με λευκά μικρά σπίτια με αυλές, στενά σοκάκια, σκαλοπάτια, αλλά και γλάστρες με βασιλικούς και μπουκαμβίλιες, ακόμη και κληματαριές.
Την κυκλαδίτικη αισθητική, την εξευμενιστική ηρεμία και τον ιερό βράχο της Ακρόπολης ακριβώς από πάνω, έρχεται να συμπληρώσει η καταπληκτική θέα προς την Αθήνα και το Λυκαβηττό. Ακόμα και αν ασχολείστε ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία, με τέτοιο τοπίο, οι φωτογραφίες σας θα είναι απίστευτες.
Μουσεία στην Πλάκα
- Μουσείο Ακρόπολης, Διονύσίου Αρεοπαγίτου
- Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, Κυδαθηναίων 17
- Λαϊκής Κεραμικής-Τζαμί Τζισταράκη, πλατεία Μοναστηρακίου
- Το Λουτρό των Αέρηδων, Κυρρήστου 8
- Μουσείο Εργαλείων, Πανός 22
- Μουσείο ΛαΪκών Οργάνων Συλλογή Φοίβου, Ανωγειανάκη, Διογένους 1-3
- Παιδικό μουσείο, Κυδαθηναίων 14
- Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης, Κόδρου 9
- Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης, Αγγ. Χατζημιχάλη 6
- Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Θόλου 5
- Εβραϊκό μουσείο, Νίκης 39
- Μουσείο Φρυσίρα, Μονής Αστερίου 3-7
- Μουσείο Κανελλοπούλου, Θεωρίας και Πανός
