Του Δημήτρη Κρινάκη, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής Α.Π.Θ.
Ο άνθρωπος από τη γέννησή του έως τα βαθιά του γεράματα είναι ικανός να κινείται, να αθλείται, να τρέχει, να κολυμπάει, να συμμετέχει σε απεριόριστες μορφές φυσικής δραστηριότητας. Αυτό που απαιτείται να γνωρίζει είναι πως σε κάθε στάδιο της ζωής του, οφείλει να συμπεριφέρεται ανάλογα με τις βιολογικές διεργασίες του οργανισμού του. Υπερβολές και υπερβάσεις μπορούν να οδηγήσουν εύκολα σε αντίθετα και δυστυχώς μη αναστρέψιμα αποτελέσματα.
Ξεκινώντας από την παιδική ηλικία είναι σημαντικό να γνωρίζουμε κατ’ αρχήν τις ορμονικές μεταβολές της ηλικίας, την κινητική συμπεριφορά των παιδιών στα διάφορα στάδια ανάπτυξης (προσχολική, σχολική, προεφηβική, εφηβική), τις επιδράσεις των διάφορων μορφών της φυσικής κατάστασης, καθώς και τις επιδράσεις της άσκησης στα διάφορα συστήματα του οργανισμού τους (καρδιαγγειακό, αναπνευστικό). Ο προγραμματισμός και η επιλογή του κατάλληλου προγράμματος εκγύμνασης απαιτεί γνώση, σοβαρότητα και επαγγελματισμό. Μην ξεχνάμε πως είναι ίσως η πιο σημαντική ηλικία της ζωής μας, και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως της αρμόζει.
6-10 ετών: Ο πρωταθλητισμός πρέπει να αποφεύγεται
Τα μικρά παιδιά ηλικίας 6-10 ετών πρέπει να εκτελούν ασκήσεις γενικές και μόνο με το βάρος το σώματός τους. Ο πρωταθλητισμός πρέπει να αποφεύγεται. Η άσκηση θα πρέπει να έχει τον χαρακτήρα της διασκέδασης, της ψυχαγωγίας, με τη μορφή κυρίως του απλού παιχνιδιού.
11-14 ετών: ασκήσεις μεγαλύτερης διάρκειας
Από τα 11-14 έτη έχουμε ασκήσεις βελτίωσης νευρομυϊκού συντονισμού και μυϊκής ισχύος, με μικρές αντιστάσεις και κατάλληλη παρακολούθηση, ενώ μέχρι την ηλικία των 16 ετών αυξάνεται προοδευτικά η επιβάρυνση.
15-18 ετών: αύξηση της έντασης των προπονήσεων
Από 15-18 ετών έχουμε αύξηση της έντασης των προπονήσεων, ασκήσεις διατήρησης και αύξησης της ευλυγισίας, καθώς και μαθήματα τακτικής και τεχνικής. Καθοριστικής σημασίας στην παιδική ηλικία είναι η επιλογή του κατάλληλου αθλήματος, αν και ο κανόνας που ακολουθείται είναι το παιδί να περνά από πολλές δραστηριότητες πρώτα και μετά να γίνεται η επιλογή.
Ενήλικες: ανάλογα με τη φυσική κατάσταση
Στην ενήλικη ζωή, τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα όσον αφορά στον προγραμματισμό, αλλά ιδιαιτέρως πολύπλοκα, όσον αφορά στη φυσική δραστηριότητα σε σχέση με τον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Εδώ θα χωρίσουμε 3 κατηγορίες, τους επαγγελματίες αθλητές, τους ερασιτέχνες και τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους.
- Όσον αφορά στην πρώτη κατηγορία, έχουμε επαγγελματίες αθλητές, με δύναμη, αντοχή, ευλυγισία, ταχύτητα, που ασκούνται καθημερινά, με υψηλή ένταση και ποσότητα προπόνησης, ανάλογα με το άθλημα της επιλογής τους.
- Η δεύτερη κατηγορία αφορά σε εργαζόμενους, που ασχολούνται κυρίως σαν χόμπι με τον αθλητισμό, και που ως πρωταρχικό τους μέλημα δεν έχουν την επίτευξη της υψηλότερης επίδοσης, ούτε τη νίκη. Εδώ λοιπόν οι εντάσεις είναι μέτριες, η ποσότητα ανάλογη του ελεύθερου χρόνου και η επιλογή του αθλήματος πολλές φορές καταναγκαστική.
- Η τρίτη κατηγορία είναι και η πιο δύσκολη και αφορά ανθρώπους εργαζόμενους, με ελάχιστο ελεύθερο χρόνο και με μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Εδώ επιβάλλεται να αλλάξουν την καθημερινότητά τους αλλάζοντας τις συνήθειές τους (περπάτημα, σκάλες, ποδήλατο, κλπ.) κατά πρώτο λόγο, και έπειτα να προσπαθήσουν να συμμετέχουν ενεργά σε διάφορες αθλοπαιδιές, συλλόγους, γυμναστήρια, με κύριο στόχο όχι βέβαια τον πρωταθλητισμό, αλλά τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους.
Γυμναστική και τρίτη ηλικία
Όταν αναφερόμαστε στην τρίτη ηλικία αναφερόμαστε στα άτομα 60-65 χρόνων και άνω. Αν σκεφτούμε ότι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ο αριθμός των ατόμων που ανήκουν στην τρίτη ηλικία αυξάνεται, τότε καταλαβαίνουμε ότι μιλάμε για μια μεγάλη ομάδα ατόμων.
Οι ανατομικές και λειτουργικές μεταβολές που παρατηρούνται με την πάροδο των χρόνων οδηγούν σε μείωση της φυσικής ικανότητας, μείωση της αντοχής, της δύναμης, σε προβλήματα δυσκαμψίας, σε καρδιαγγειακά και αναπνευστικά προβλήματα.
Η άσκηση για να βοηθήσει θα πρέπει να γίνεται 3-5 φορές την εβδομάδα, με μέτρια ένταση, και να κυμαίνεται από 15-60 λεπτά ανάλογα με την κατάσταση του αθλούμενου. Σημαντική είναι η προθέρμανση και η αποθεραπεία, καθώς και η προτίμηση σε δραστηριότητες απλές, ευχάριστες, όπως το βάδισμα, ο χορός, η κολύμβηση, το ποδήλατο. Η άσκηση με αντιστάσεις επιτρέπεται υπό προϋποθέσεις, και πάντα με σωστή παρακολούθηση και επίβλεψη.
Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαμε πως η εξατομίκευση της άσκησης είναι αναγκαία. Ο σωστός προγραμματισμός, μαζί βέβαια με όλες τις απαραίτητες ανά ηλικία ιατρικές εξετάσεις (αιματολογικές, βιοχημικές, τεστ κοπώσεως, κ.λπ.) είναι το κλειδί για μία ασφαλή και αποτελεσματική άσκηση!
Αναμφισβήτητα, τα θετικά αποτελέσματα της άσκησης είναι γνωστά σε όλους μας. Με τη συστηματική εκγύμναση, βελτιώνεται η ικανότητα παραγωγής έργου, δημιουργείται αίσθημα ευεξίας και αποτρέπεται ή επιβραδύνεται η εξέλιξη και ανάπτυξη διάφορων παθήσεων.