Οι περισσότεροι καταναλωτές που βλέπουν το σήμα “Demeter” σε κάποια βιολογικά προϊόντα, το περνούν για ένα από τα πολυάριθμα σήματα που αποτελούν την εγγύηση ότι το προϊόν είναι πραγματικά βιολογικό. Όσοι γνωρίζουν όμως τι σημαίνει βιοδυναμική γεωργία, ξέρουν ότι πρόκειται για προϊόντα που είναι κάτι περισσότερο από τα απλά βιολογικά …
της Nicolette Van Der Smissen, Γεωπόνος Μελετητής – Σύμβουλος Παραγωγής Βιολογικών Προϊόντων
Λίγη ιστορία
Για να κατανοήσει κανείς τη διαφορά, πρέπει να πάει 86 χρόνια πίσω. Στην κεντρική Ευρώπη χρησιμοποιούνταν από τις αρχές του 20ου αιώνα χημικά λιπάσματα στις καλλιέργειες. Μια ομάδα αγροτών ανησυχούσε για τη μείωση της γονιμότητας του εδάφους, της ποιότητας των προϊόντων και για την αύξηση των ασθενειών στις καλλιέργειες και στα ζώα στα κτήματά τους. Καλούσαν το φιλόσοφο Δρ.Rudolf Steiner, που είχε ήδη καθιερώσει μια δική του κοσμοθεωρία, την «ανθρωποσοφία» και ζητούσαν τη δική του άποψη επάνω στο ερώτημα «Τι μπορούμε να κάνουμε για να σταματήσουμε τον εκφυλισμό των σπόρων και τροφίμων ;» Το αποτέλεσμα ήταν οχτώ διαλέξεις επάνω σε πρακτικές και πνευματικές βάσεις για την ανάπτυξη της γεωργίας που αποτελούν τη βάση της βιοδυναμικής γεωργίας σήμερα. Αμέσως οι αγρότες ξεκίνησαν να εφαρμόζουν τις οδηγίες αυτές. Τρία χρόνια αργότερα πωλούνται τα πρώτα «βιοδυναμικά» προϊόντα.
Το 1928 επισημοποιούνται οι σχετικές προδιαγραφές παραγωγής και εγκαινιάζεται το σήμα “Demeter” («Δήμητρα») για τα προϊόντα. Σήμερα καλλιεργούνται περισσότερα από 1 εκατομμύριο στρέμματα σε περισσότερες από 60 χώρες με βιοδυναμικό τρόπο.
Πνευματική διάσταση
Η πιο εμφανής διαφορά με τη βιολογική γεωργία είναι η πνευματική διάσταση της βιοδυναμικής γεωργίας. Ο Rudolf Steiner ήταν της άποψης, ότι ο υλικός κόσμος αποτελεί μόνο ένα μέρος της πραγματικότητας. Πέρα από αυτό που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, υπάρχει ένας άυλος κόσμος με διάφορα επίπεδα. Η φιλοσοφία αυτή στηρίζεται στις σκέψεις προηγούμενων φιλοσόφων, μεταξύ άλλων του Αριστοτέλη, Πλάτωνα και του Goethe. Η υλική μορφή των φυτών και ζώων στηρίζεται σε ένα πνευματικό πρότυπο ή ένα σχέδιο που ορίζει της ιδιότητες του καθετί, το λεγόμενο «αρχέτυπο». Το σχήμα, το χρώμα, το μέγεθος, όλα είναι έκφραση της αρχικής αυτής ιδέας. Όσο εξελίσσεται και μεγαλώνει ένας οργανισμός, περνά από δυνάμεις που τον επηρεάζουν- σε μια ιδανική κατάσταση πλησιάζουν το αρχέτυπο. Στο σημερινό περιβάλλον όμως, λόγω των πολλαπλών ανθρώπινων παρεμβάσεων, επιδρούν δυνάμεις στους οργανισμούς που τους απομακρύνουν από το αρχέτυπο. Όσο πιο μακριά βρίσκεται ένας οργανισμός από το αρχέτυπο, τόσο χάνει σε ενέργεια, σε δύναμη και ευρωστία.
Μια άλλη αρχή είναι η ισορροπία του φυτού ανάμεσα στους πόλους της γης και του ουρανού. Οι μέθοδοι, που εφαρμόζονται στη βιοδυναμική γεωργία έχουν σκοπό να επαναφέρουν τους οργανισμούς του αγροκτήματος κοντά στο αρχέτυπό τους και σε ισορροπία.
Το αγρόκτημα σαν ζωντανός οργανισμός
Το αγρόκτημα θεωρείται σαν «οργανισμός». Οι οργανισμοί μέσα σ’ αυτό -οι μικροοργανισμοί στο έδαφος, τα φυτά, τα ζώα, οι άνθρωποι- αλληλεπιδρούν με έναν τρόπο μοναδικό που διαφέρει από αγρόκτημα σε αγρόκτημα. Ο απώτερος σκοπός είναι η αυτάρκεια του αγροκτήματος, επειδή κάθε εισροή απ’ έξω διαταράσσει την ισορροπία.
Η αυτάρκεια προϋποθέτει ανακύκλωση των οργανικών υπολειμμάτων του αγροκτήματος, κυρίως της κοπριάς των ζώων, που επιστρέφουν μετά από την ενδυνάμωση με βιοδυναμικά σκευάσματα στο κομπόστ σαν λίπασμα στο χωράφι.
Μεγάλο ρόλο παίζει, επίσης, η προσωπικότητα του αγρότη, όπως και των υπόλοιπων ανθρώπων που ζουν και εργάζονται στο αγρόκτημα. Ο κάθε οργανισμός έχει τη θέση του στο συνολικό ενεργειακό πεδίο επεξεργαζόμενος και ανταλλάσσοντας ενέργεια με άλλους οργανισμούς. Η κατανόηση της θέσης και λειτουργίας του καθενός μέσα στο σύστημα είναι προϋπόθεση για την καθοδήγηση των δυνάμεων μέσω αγροτικών εργασιών (εδαφοκατεργασία, σπορά, λίπανση, χρήση σκευασμάτων, κλπ.). Οι άνθρωποι είναι μέρος του συστήματος και επηρεάζουν με τις αποφάσεις και τη συμπεριφορά τους την εξέλιξη του αγροκτήματος. Η αντίληψη αυτή έχει σαν αποτέλεσμα ότι όσοι ασχολούνται με τη βιοδυναμική γεωργία, το κάνουν από συνείδηση και όχι καθαρά για οικονομικούς λόγους.
Σκευάσματα και ημερολόγιο
Τα βιοδυναμικά σκευάσματα δρουν σαν μηνύματα στους οργανισμούς για να συνδεθούν καλύτερα με συγκεκριμένες δυνάμεις γύρω τους. Τα δύο βασικά σκευάσματα ενδυναμώνουν τις δυνάμεις της γης ή του ουρανού αντίστοιχα.
Το πρώτο παρασκευάζεται από κοπριά αγελάδας, το δεύτερο από σκόνη χαλαζία (SiO2) που θάβονται μέσα στα κέρατα αγελάδας για 6 μήνες στο έδαφος. Τα υλικά του κομπόστ προέρχονται από ειδικά επεξεργασμένα φυτά – αχιλλέα, χαμομήλι, τσουκνίδα, φλούδα βελανιδιάς, πικροράδικο, βαλεριάνα. Τα φυτά αυτά επιλέχθηκαν από τον Rudolf Steiner λόγω των ειδικών τους ιδιοτήτων να μεταφέρουν συγκεκριμένες δυνάμεις της φύσης στο κομπόστ. Τα βασικά σκευάσματα χρησιμοποιούνται σε ομοιοπαθητικές δόσεις, δηλαδή μικρές ποσότητες διαλύονται στο νερό που ανακατεύεται για μια ώρα με συγκεκριμένο τρόπο, ώστε να δυναμοποιείται όλο το διάλυμα.
Η χρονική στιγμή έχει σημασία για συγκεκριμένες εργασίες. Ο συνδυασμός της σελήνης και των άστρων δείχνει τις δυνάμεις που επικρατούν την κάθε στιγμή και μπορούν να αξιοποιηθούν από τον παραγωγό. Λεπτομερείς έρευνες οδήγησαν στο ημερολόγιο της κας Thun, που υποδεικνύει για κάθε μέρα τις εργασίες που πρέπει να γίνονται ή να αποφεύγονται.
Αποτελέσματα
Η βιοδυναμική γεωργία στηρίζεται από εξειδικευμένη έρευνα από και επιστημονικές δημοσιεύσεις. Πολύχρονα πειράματα σύγκρισης της βιοδυναμικής με τη βιολογική και συμβατική γεωργία έχουν αποδείξει ότι το έδαφος είναι πιο ζωντανό (με περισσότερη οργανική ουσία και μικροοργανισμούς) και κρατά περισσότερη υγρασία. Οι αποδόσεις συγκριτικά με τη συμβατική γεωργία είναι μειωμένες (κατά 20%) αλλά η αποτελεσματικότητα είναι αυξημένη. Ένα κιλό βιοδυναμικό προϊόν απαιτεί κατά 50% μικρότερη ποσότητα εισφοράς θρεπτικών στοιχείων και 25% μικρότερη κατανάλωση ενέργειας συγκριτικά με το συμβατικό. Οι απώλειες σε άζωτο και άνθρακα στο περιβάλλον είναι μειωμένες. Αυτό σημαίνει ότι η βιοδυναμική γεωργία εκπέμπει λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα – ένα από τα αέρια θερμοκηπίου. Ζώα προτιμούν σε πειράματα τα βιοδυναμικά από άλλα τρόφιμα.
Η ανώτερη ποιότητα των βιοδυναμικών προϊόντων αποτυπώνεται με ειδικές μεθόδους απεικόνισης, π.χ. την κρυσταλλογραφία. Υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις, ότι η κατανάλωση βιοδυναμικών προϊόντων αυξάνει την ευεξία, βελτιώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και μειώνει την πίεση του αίματος.
Βιοδυναμική γεωργία στην Ελλάδα και ανά τον κόσμο
Το βιοδυναμικό κίνημα συμπεριλαμβάνει φορείς για την έρευνα, τις προδιαγραφές παραγωγής, την εκπαίδευση, την εμπορία, πιστοποιητικούς φορείς σε διάφορες χώρες. Προϋπόθεση για την πιστοποίηση Demeter είναι η πιστοποίηση σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό κανονισμό 834/2007 και 889/2008. Σημείο επαφής για τη βιοδυναμική γεωργία στην Ελλάδα είναι ο Γαβριήλ Πανάγος με πολύχρονη δραστηριότητα στον τομέα αυτό με μεταφράσεις, εκπαίδευση και συμβουλές.
Μια εξέλιξη της βιοδυναμικής γεωργίας αποτελεί η ομοιοδυναμική γεωργία με εμπνευστή τον Ιταλό Enzo Nastati της οργάνωσης «Δέντρο της Ζωής». Η εξέλιξη αυτή στηρίζεται στην Ελλάδα από μια άτυπη ομάδα, που διοργανώνει έρευνες, τακτικές επιμορφωτικές συναντήσεις σε θέματα βιοδυναμικής και ομοιοδυναμικής γεωργίας και εκδίδει ένα ενημερωτικό φυλλάδιο, το «εν δυνάμει».
Η φάρμα Σέκεμ στην Αίγυπτο, που βραβεύτηκε με το εναλλακτικό βραβείο Nobel, είναι ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα εφαρμογής της βιοδυναμικής μεθόδου εκτός Ευρώπης, όχι μόνο στον τομέα της παραγωγής προϊόντων, αλλά επίσης στον κοινωνικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό τομέα.
Στην Ελλάδα πιστοποιούνται προς το παρόν δύο βιοδυναμικές επιχειρήσεις με προϊόντα ελιάς, η Άτροπος και η Επίκουρος. Επίσης, εταιρείες που εισάγουν βιοδυναμικά προϊόντα είναι οι Μορφέας Ελλάς, Green Bay και Οικολογική Αγορά.
Στα καταστήματα στην Ελλάδα μπορεί να βρει κανείς προϊόντα με το σήμα Demeter -μεταξύ άλλων και από τις εταιρίες που παραθέτουμε-οι οποίες συχνά εμπορεύονται και βιολογικά προϊόντα (χωρίς το σήμα Demeter).
- Παιδικές τροφές: Sunval, Holle, BioBambini
- Χυμοί: Voelkel, Beutelsbacher,
- Προϊόντα από σιτηρά: Naturkornmuehle Werz, Bauckhof, Spielberger Muehle
- Όσπρια: Davert
- Επεξεργασμένα προϊόντα: Rapunzel, de rit, Naturata
- Τσάι, καφέ: Lebensbaum
- Γαλακτοκομικά προϊόντα: Andechser natur
Οι διαφορές ανάμεσα στη βιολογική γεωργία (που εφαρμόζεται γενικά στην Ελλάδα) σύμφωνα με τον Κανονισμό της ΕΕ και τις προδιαγραφές της Βιοδυναμικής Γεωργίας
| Τομέας | Κανονισμός 834/2007 και 889/2008 της ΕΕ | Προδιαγραφές «Demeter» |
| Επιτρέπονται και συμβατικές καλλιέργειες σε μια βιολογική εκμετάλλευση ; | Ναι, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. | Όχι. Όλη η εκμετάλλευση πρέπει να καλλιεργείται βιοδυναμικά. |
| Είναι απαραίτητο να υπάρχουν και ζώα και χωράφια ή βοσκές στην εκμετάλλευση; | Όχι. | Σε ετήσιες καλλιέργειες πρέπει να υπάρχουν ζώα – κατά προτίμηση μηρυκαστικά (κατσίκια, πρόβατα, αγελάδες). Εξαιρούνται δέντρα, αμπέλι και λαχανοκηπευτικά. |
| Επιτρέπεται να χρησιμοποιείται συμβατικός σπόρος στις καλλιέργειες ; | Ναι, εφόσον δεν υπάρχει βιολογικός σπόρος στην αγορά. | Ο σπόρος πρέπει να είναι βιοδυναμικός ή τουλάχιστον βιολογικός. |
| Είναι απαραίτητο να χρησιμοποιούνται λιπάσματα ή άλλα σκευάσματα ; | Όχι. Η καλλιέργεια μπορεί να γίνει τελείως χωρίς επεμβάσεις από τον παραγωγό. | Πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικό παρασκευασμένο στο αγρόκτημα λίπασμα και ειδικά σκευάσματα βιοδυναμικής. |
| Ποια σκευάσματα επιτρέπονται για την φυτοπροστασία και λίπανση; | Σκευάσματα από πετρώματα, μικροοργανισμούς, φυτά, ζώα κ.α. σύμφωνα με λίστα στον κανονισμό της ΕΕ. | Περιορισμένη λίστα συγκριτικά με τον κανονισμό της ΕΕ. |
| Προδιαγραφές για την αγορά ζωοτροφών | Αγορά από βιολογικές / σε μεταβατικό στάδιο επιχειρήσεις | Αγορά κατά τουλάχιστον 2/3 από βιοδυναμικές επιχειρήσεις |
| Απαιτείται σύμβουλος για την επιχείρηση ; | Όχι | Ναι, εξειδικευμένος στη βιοδυναμική γεωργία |
Σύλλογος Demeter
Gabriel Panagos
Rodopis Str. 8 A
GR-15234 Halandri, Athens Greece
Τηλ. 210 6827083
Fax: 210 6801756
Email: vinni@otenet.gr, www.demeter-hellas.gr
Ομάδα ομοιοδυναμικής
endynamei@yahoo.gr – Μαριος Δεσύλλας
Τηλ. 210-9888.602, 9840.573
Demeter international
www.demeter.net
Βιοδυναμική φάρμα στην Αίγυπτο
www.sekem.com
|
|
|
Γιατί επιλέγω βιολογική διατροφή; |
