Για πρώτη φορά, μετά από 12 χρόνια άρνησης εγκρίθηκε στις 2 Μαρτίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση η καλλιέργεια μιας γενετικά τροποποιημένης («μεταλλαγμένης») ποικιλίας – μιας πατάτας με το όνομα «Amflora»- σε ευρωπαϊκό έδαφος. Με αφορμή την ανησυχητική αυτή εξέλιξη, η Natura nrg υπενθυμίζει τους κινδύνους που κρύβουν οι Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί (Γ.Τ.Ο), οι οποίοι βρίσκονται πλέον και επισήμως ένα βήμα πριν… το πιάτο μας.
⇒ της Nicolette Van Der Smissen
Η Γενετική εφαρμόζεται στην αρχή της αλυσίδας παραγωγής τροφίμων – σε σπόρους και έμβρυα ζώων. Οι τομείς αυτοί της γεωργίας ελέγχονταν παραδοσιακά από τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους, με τον εκάστοτε παραγωγό να επιλέγει τα είδη που του άρεσαν και που μπορούσαν να επιβιώσουν στις συνθήκες του τόπου του. Με το πέρασμα των αιώνων, η κάθε περιοχή απέκτησε δικές της ποικιλίες φυτών και ράτσες ζώων, που ταίριαζαν στις υφιστάμενες περιβαλλοντικές συνθήκες.
Γιατί υπάρχουν Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί ;
Με τη βιομηχανοποίηση της γεωργίας, η βελτίωση ειδών πέρασε στα χέρια ειδικών επιστημόνων και επιχειρήσεων, που ασχολούνται αποκλειστικά με την σποροπαραγωγή και βελτιστοποίηση των ειδών ζώων. Με την κατευθυνόμενη διασταύρωση διαφόρων ποικιλιών, αναπτύχθηκαν γρήγορα πολλές καινούργιες, συχνά με μεγαλύτερες αποδόσεις, παράλληλα με τη δυνατότητα «μηχανικής» συγκομιδής και βιομηχανοποιημένης επεξεργασίας. Τα κριτήρια επιλογής άρχισαν να ορίζονται πλέον από παράγοντες έξω από τη γεωργία, με τους στόχους της όποιας «βελτίωσης» των ειδών να μετατοπίζονται από την χρησιμότητα των ειδών στους αγρότες και τους καταναλωτές, στα υψηλά κέρδη των εταιριών.
Η Γενετική Τεχνολογία επέτρεψε στις εταιρίες να κάνουν ένα μεγάλο βήμα μπροστά στις δυνατότητές τους να «βελτιώνουν» τα είδη κατά το δοκούν, τη στιγμή που η Φύση «επιτρέπει» τη διασταύρωση και μεταφορά γενετικού υλικού μόνο μεταξύ συγγενικών ειδών. Από την δεκαετία του ’70, λοιπόν, μπορεί κανείς να μεταφέρει γενετικό υλικό ανάμεσα σε διαφορετικά είδη ή τελείως ξένους μεταξύ τους οργανισμούς. Οι δυνατότητες και εφαρμογές από μια τέτοια τεχνολογία είναι – θεωρητικά – απεριόριστες, με τις υποσχέσεις των επιστημόνων και εταιρειών να ξεκινούν από τη σίτιση του πληθυσμού της γης και την επεξεργασία αποβλήτων μέχρι τη θαυματουργή θεραπεία ανίατων ασθενειών.
Πώς λειτουργεί η Γενετική Τεχνολογία;
Η γενετική τεχνολογία βοηθά στη μεταφορά μεμονωμένων γονιδίων με συγκεκριμένες ιδιότητες, από έναν οργανισμό σε κάποιον άλλο. Αρχικά, οι ερευνητές εντοπίζουν μια ιδιότητα σε έναν οργανισμό (π.χ. βακτήριο). Για παράδειγμα, βρίσκουν το γονίδιο που περιέχει την αντίστοιχη πληροφορία. Εν συνεχεία, το γονίδιο αυτό μεταφέρεται σε έναν φυσικό φορέα, που το εισάγει σε ένα φυτό. Οι ερευνητές τότε προσθέτουν και ένα άλλο γονίδιο, που λειτουργεί ως «δείκτης» (marker) – συνήθως, «τεστάρεται» η ανθεκτικότητα σε μια αντιβίωση. Έτσι, το μεταλλαγμένο φυτό στο τέλος είναι ανθεκτικό σε μια αντιβίωση και έχει την επιθυμητή ιδιότητα.
Πού χρησιμοποιείται η γενετική τεχνολογία;
⊕ Φυτά
Το 77% των καλλιεργούμενων γενετικά τροποποιημένων φυτών είναι ανθεκτικά στα ζιζανιοκτόνα. Σ’ αυτά δεν χρειάζεται να χρησιμοποιούνται πολλά ζιζανιοκτόνα παρά μόνο ένα. Ένα 15% των ποικιλιών είναι ανθεκτικό σε κάποιο έντομο, που σημαίνει ότι δεν απαιτείται ψεκασμός γι’ αυτό το έντομο, ενώ το υπόλοιπο 8% παρουσιάζει ανθεκτικότητα και στα δύο.
Η γενετικά τροποποιημένη πατάτα που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση ανοίγει έναν νέο δρόμο, την παραγωγή αυξημένων ποσοτήτων με τα επιθυμητά για την βιομηχανία συστατικά -στη συγκεκριμένη περίπτωση, ένα είδος άμυλου. Γενικά, όμως, καλό θα ήταν να τονίσουμε το εξής: δεν υπάρχουν εμπορικές γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες με επιθυμητές για τον αγρότη ή τον καταναλωτή ιδιότητες.
⊕ Άνθρωπος
Στην ιατρική, η γενετική τεχνολογία χρησιμοποιείται στην παραγωγή ορμονών, εμβολίων και άλλων ουσιών, από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, για φαρμακευτική χρήση. Από την άλλη, η γενετική θεραπεία ανθρώπων βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Σκοπός της είναι γενετικά τροποποιημένα «υγιή» κύτταρα να αντικαταστήσουν άρρωστα. Στην Ευρώπη απαγορεύεται η γενετική τροποποίηση ανθρώπινων εμβρύων, ενώ στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού έχει ήδη γεννηθεί ο πρώτος γενετικά τροποποιημένος άνθρωπος.
⊕ Ζώα
Οι περισσότερες τροποποιήσεις στα γενετικά «βελτιωμένα» ζώα αφορούν την προσθήκη αυξητικών ορμονών (για πιο γρήγορη ανάπτυξη) ή την παραγωγή ουσιών για την βιομηχανία (π.χ. γάλα αγελάδας που μοιάζει με ανθρώπινο γάλα) –συχνά, με αρνητικές συνέπειες για την υγεία των ζώων.
⇒ Ποιος κερδίζει από τους Γ.Τ.Ο.;
- Οι εταιρείες -από την πώληση σπόρων (και αντίστοιχων ζιζανιοκτόνων) και τα δικαιώματα στον πολλαπλασιασμό και την χρήση τους.
- Οι βιομηχανίες, που χρησιμοποιούν τις παραγόμενες από Γ.Τ.Ο. ουσίες στην επεξεργασία.
⇒ Ποιος ΔΕΝ κερδίζει από τους Γ.Τ.Ο.;
- Ο αγρότης –συνήθως έχει αυξημένο κόστος παραγωγής και μειωμένη απόδοση, επειδή οι υποσχέσεις των εταιρειών αποδεικνύονται πολλές φορές κενές. Μέχρι σήμερα, χιλιάδες αγροτών ανά τον κόσμο έχουν καταγγείλει τις μεγάλες εταιρείες για λάθος πληροφόρηση και μεγάλες οικονομικές ζημιές.
- Το περιβάλλον, αφού η χρήση ανθεκτικών ποικιλιών έχει αυξήσει τη χρήση φυτοφαρμάκων, λόγω της ανθεκτικότητας που παρουσιάζουν πλέον και τα αγριόχορτα αλλά και λόγω εμφάνισης καινούργιων βλαβερών εντόμων.
- Η «παραδοσιακή» αλυσίδα τροφίμων, που θέλει να μείνει απαλλαγμένη από Γ.Τ.Ο. Λόγω της ζήτησης απαλλαγμένων από γενετικές τροποποιήσεις προϊόντων από τους καταναλωτές, οι παραγωγοί σπόρων, οι αγρότες και οι βιομηχανίες τροφίμων «αναγκάζονται» να διαχωρίζουν τις «μολυσμένες» με Γ.Τ.Ο. παρτίδες από τις «καθαρές». Επομένως, όλοι αυτοί καλούνται να πληρώνουν αναλύσεις για την αναγνώριση των μολυσμένων παρτίδων, τον σχολαστικό καθαρισμό τους και για τον επιπλέον εξοπλισμό που απαιτείται για τον διαχωρισμό. Μάλιστα, οι σχετικές δαπάνες μπορεί σε μερικές περιπτώσεις να ανέρχονται στο διπλάσιο της αξίας του προϊόντος. Αρκεί μόνο να αναφέρουμε το εξής: Οι ζημιές από μολυσμένες με Γ.Τ.Ο. παρτίδες, όπως έδειξαν σχετικές περιπτώσεις στις ΗΠΑ το 2006 και το 2009, μπορούν να ξεπεράσουν το ένα δισεκατομμύριο δολάρια!
- Ο καταναλωτής, αφού οι κίνδυνοι που αναφέρονται σχετικά με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα αφορούν την αύξηση της ανθεκτικότητας του ανθρώπινου οργανισμού στις αντιβιώσεις και του αριθμού των αλλεργιών που οφείλονται σε ξένες πρωτεΐνες. Πειράματα σε ζώα που τρέφονταν με γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές έχουν αποκαλύψει αρνητικές επιπτώσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα και στον μεταβολισμό, καθώς επίσης ζημιές σε εσωτερικά όργανα και στειρότητα. Μάλιστα, η πολυδιαφημισμένη γενετική θεραπεία και η χρήση ουσιών από γενετικά τροποποιημένα βακτήρια, έχουν να επιδείξουν κατά το παρελθόν αρκετά αρνητικά (μεταξύ των οποίων και θανατηφόρα) αποτελέσματα.
Τι μας περιμένει μετά την έγκριση της Amflora;
Η πρώτη έγκριση γενετικά τροποποιημένης ποικιλίας μετά από 12 χρόνια διαφωνίας δείχνει ξεκάθαρα την πρόθεση της τωρινής ηγεσίας της Ε.Ε. να ενδώσει στις πιέσεις των ΗΠΑ και των μεγάλων εταιρειών. Τα αποτελέσματα από την χρήση Γ.Τ.Ο. δεν έχουν κανένα όφελος για την κοινωνία, ενώ αντιθέτως κρύβονται πολλοί κίνδυνοι στην καλλιέργειά τους.
Σε ποιες κατηγορίες τροφίμων εντοπίζονται Γ.Τ.Ο. ;
Αν και η καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων φυτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορευόταν τα τελευταία χρόνια, κυκλοφορούν ήδη αρκετά σχετικά προϊόντα στο εμπόριο. Πρόκειται για προϊόντα με άδεια για εισαγωγή στην Ε.Ε., όπως ο αραβόσιτος και η σόγια. Λόγω του μεγάλου ποσοστού γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών στις χώρες προέλευσής τους (μέχρι και 95%!), οι περισσότερες εισαγόμενες παρτίδες είναι «μολυσμένες».
Η χρήση γενετικά τροποποιημένων πρώτων υλών εντοπίζονται κυρίως σε υποπροϊόντα -φυτικά έλαια, αλεύρι, άμυλο, ζάχαρα, λεκιθίνη και πρωτεϊνες- που χρησιμοποιούνται σε πλήθος μεταποιημένων προϊόντων, όπως μαργαρίνες, έτοιμα τρόφιμα, μπισκότα, σοκολάτες, σούπες κ.α. Αναλυτές τροφίμων στη Γερμανία εντοπίζουν τα τελευταία χρόνια Γ.Τ.Ο. σε ποσοστό 20-25% των υποπροϊόντων σόγιας και σε ποσοστό 4-8% των υποπροϊόντων καλαμποκιού. Αντίστοιχες αναλύσεις του ΕΦΕΤ στην Ελλάδα το 2003 ανέφεραν ένα ποσοστό της τάξεως του 10-12% μολυσμένων με Γ.Τ.Ο. τροφίμων επί του συνόλου αυτών που κυκλοφορούν στο εμπόριο.
Η παρουσία υπολειμμάτων Γ.Τ.Ο. δεν απαιτεί σήμανση στη συσκευασία, με το επιτρεπόμενο ποσοστό Γ.Τ.Ο. ανά συστατικό στο τελικό προϊόν να έχει οριστεί στο 0,9%. Ωστόσο, οι μέθοδοι ανάλυσης των Γ.Τ.Ο. στα εργαστήρια δεν επιτρέπουν ακόμα τον ακριβή προσδιορισμό της ποσότητας υπολειμμάτων, ενώ προκειμένου να υπολογίσουν τα αποτελέσματά τους, οι ερευνητές βασίζονται αναγκαστικά στον έλεγχο των πιστοποιητικών και όχι σε αναλύσεις των πρώτων υλών για τα τρόφιμα.
Τέλος, να σημειωθεί ότι, ενδεχομένως, κανένα προϊόν δεν είναι απαλλαγμένο από Γ.Τ.Ο. Βοηθητικές ουσίες, ένζυμα, αρώματα και βιταμίνες (που συχνά παράγονται από Γ.Τ.Ο.), καθώς επίσης και ζωικά προϊόντα (από ζώα που τρέφονται κυρίως με καλαμπόκι και σόγια) δεν χρειάζεται να φέρουν το σήμα που προειδοποιεί για τη χρήση Γ.Τ.Ο. στην παραγωγή τους. Έτσι, «ασφάλεια» μπορούμε να βρούμε μόνο στα βιολογικά προϊόντα.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Η Ελλάδα στάθηκε πρωτοπόρος στον αγώνα ενάντια στους Γ.Τ.Ο. Από το 1999, κάθε κυβέρνηση ψήφιζε σταθερά ενάντια στην καλλιέργεια Γ.Τ.Ο., ενώ πάνω από το 93% των Ελλήνων δεν θέλουν να καταναλώνουν «μεταλλαγμένα». Από το 2004, όλες οι νομαρχίες της χώρας έχουν δηλώσει την επιθυμία τους να αποτελούν «ζώνη απαλλαγμένη από Γ.Τ.Ο.». Παράλληλα, το δραστήριο «Δίκτυο ενάντια στα μεταλλαγμένα» οργανώνει εδώ και χρόνια τοπικές ομάδες και εκδηλώσεις, ενώ διαθέτει και παρουσία στο διαδίκτυο. Δυστυχώς, όμως, παρατηρούνται σοβαρές ελλείψεις από πλευράς κράτους στον τομέα της παρακολούθησης και του ελέγχου του εμπορίου στη μεταποίηση τροφίμων.
Σήμερα, ένας σημαντικός αριθμός περιβαλλοντικών οργανώσεων προσπαθεί να πετύχει δημοψήφισμα σε επίπεδο Ε.Ε. ενάντια στη χρήση και την προώθηση των «μεταλλαγμένων». Για την σχετική αίτηση απαιτούνται ένα εκατομμύριο υπογραφές. Η συλλογή υπογραφών γίνεται μέσω διαδικτύου και μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές έχουν υπογράψει περισσότεροι από 700.000 πολίτες της Ε.Ε.
Όσον αφορά την καθημερινή μας ζωή και διατροφή:
- Αποφεύγουμε προϊόντα από σόγια και καλαμπόκι, εκτός και αν διαθέτουν πιστοποίηση ότι πρόκειται για προϊόντα βιολογικής παραγωγής.
- Αποφεύγουμε μεταποιημένα προϊόντα.
- Προτιμούμε ζωικά προϊόντα για την παραγωγή των οποίων δεν έχουν χρησιμοποιηθεί «μεταλλαγμένες» ζωοτροφές (βλ. λίστα της Greenpeace στο διαδίκτυο)
- Αγοράζουμε τοπικά και βιολογικά προϊόντα.
- Προτιμούμε παραδοσιακούς και ελληνικούς σπόρους
- Εκφράζουμε την επιθυμία μας για μια ζωή χωρίς «μεταλλαγμένα» δημόσια.
Ιστοσελίδες για υπογραφή ενάντια στους Γ.Τ.Ο. και για περισσότερες πληροφορίες:
www.gmo-free-regions
www.gmostop.org
www.biozo.gr
www.greenpeace.org
Πηγή: NaturaNrg #07
