Μάθετε να ξεχωρίζετε αυτά που είναι εκ φύσεως μεγάλα από αυτά που έχουν διογκωθεί με ορμόνες!
της Αφροδίτης Ραυτοπούλου
Ζητάτε ένα κιλό μήλα και σας βάζουν τρία όλα κι όλα στη σακούλα. Διαλέγετε φράουλες για τη φρουτοσαλάτα σας και παίρνετε μαχαίρι για να τις τεμαχίσετε λες και είναι αχλάδια. Μα τι έχει συμβεί στα φρούτα και έχουν γίνει… γίγαντες; Εσείς σίγουρα λαχταράτε να τα γευθείτε βλέποντάς τα έτσι μεγάλα και χορταστικά, είναι όμως πράγματι γευστικά και θρεπτικά;
Ανακαλύψτε σε ποιες περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επιλέγετε τα βιολογικά, αλλά και πώς να τα καθαρίζετε σωστά για να μη χρειάζονται ξεφλούδισμα για να επωφελείστε από όλα τα θρεπτικά συστατικά τους.
Είναι γνωστό ότι τα φρούτα κάνουν καλό. Δεν αποτελούν μονάχα πλούσια πηγή βιταμινών, αλλά περιέχουν και φυτοχημικές ουσίες πολύτιμες στη μάχη κατά των ελευθέρων ριζών και των ασθενειών. Όμως, όσο πιο μεγάλα είναι, τόσο πιο καλό κάνουν; Αυτή είναι η ερώτηση που έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό κοιτάζοντας τα ράφια με τα καλοσχηματισμένα και… μοσχοαναθρεμμένα φρούτα.
Το μέγεθος βολεύει καταναλωτές και παραγωγούς
Είναι κοινό μυστικό ότι ο αγώνας για την καλλιέργεια όλο και μεγαλύτερων φρούτων έχει εμπορική βάση. Από τη μια πλευρά, οι καταναλωτές επιλέγουν τα πιο ζουμερά φρούτα, γιατί δημιουργούν καλύτερη εντύπωση πάνω στο τραπέζι και δεν πετιέται το μεγαλύτερο μέρος τους στο ξεφλούδισμα. Από την άλλη, τα extra-large φρούτα επιτρέπουν στους παραγωγούς να καλύπτουν ευκολότερα τα έξοδά τους. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις φράουλες: όσο πιο μεγάλες είναι, τόσο μεγαλύτερη η απόδοσή τους (σήμερα συλλέγονται περίπου 25-30 τόνοι προϊόντος ανά 10 στρέμματα καλλιέργειας σε αντίθεση με μόλις 11-12 τόνους πριν από μία δεκαετία). Επιπλέον, μειώνεται σημαντικά το κόστος συγκομιδής, το οποίο κινδυνεύει να γίνει αβάσταχτο για τα πιο μικρά φρούτα.
Με ποιο τίμημα αποκτούν τα φρούτα ελκυστικό μέγεθος;
Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται για την αύξηση των διαστάσεών τους. Κατά κύριο λόγο, οι παραγωγοί ποντάρουν στην επιλογή των πιο ανθεκτικών φυτών και τη διασταύρωση διαφορετικών ποικιλιών, που προσφέρουν έξοχα αποτελέσματα με τον πιο φυσικό τρόπο. Δεν θα πρέπει λοιπόν να υποπτευόμαστε ότι τα μεγάλα φρούτα αποτελούν το θηριόμορφο αποτέλεσμα γενετικών μεταλλάξεων. Άλλωστε τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα δεν έχουν πάρει άδεια κυκλοφορίας στις ελληνικές αγορές.
Τι συμβαίνει με τα «ντοπαρισμένα» φρούτα;
Παρόλα αυτά, η υπέρμετρη ανάπτυξη των φρούτων μπορεί να έχει επιτευχθεί με τη διέγερση των ορμονών τους. Και αυτό δεν γίνεται μονάχα με τα χημικά λιπάσματα που χαρακτηρίζουν τις εντατικές καλλιέργειες, αλλά και με την επιτηδευμένη χρήση των φυτικών ορμονών.
Όπως οι άνθρωποι, έτσι και τα φρούτα παράγουν ορμόνες, που στην προκειμένη περίπτωση ονομάζονται φυτοορμόνες και έχουν διαφορετικές λειτουργίες. Αυτές που καθορίζουν την ανάπτυξη των φυτών είναι τρεις: οι αυξίνες, οι γιββερελίνες και οι κυτοκινίνες. Υπό κανονικές συνθήκες το φυτό είναι αυτό που, ανάλογα με την εποχή και τις συνθήκες του περιβάλλοντος, ρυθμίζει από μόνο του την παραγωγή των φυτοαυξητικών αυτών ουσιών. Όμως, η ανάπτυξη των αγρονομικών τεχνικών επιτρέπει σήμερα τη χορήγηση φυτοορμονών σε δόσεις που «απογειώνουν» την ανάπτυξη των φρούτων. Άρα μιλάμε για «ντοπαρισμένα» φρούτα; Θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς έτσι, όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι εν λόγω φυτοορμόνες δεν έχουν καμία επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της κατανάλωσης φρούτων.
Δεν χάνουν σε γεύση
Σε ό,τι αφορά τις συνέπειες του αυξημένου μεγέθους πάνω στη γεύση και τα θρεπτικά συστατικά των φρούτων, ας επιστρέψουμε στις φράουλες, που αποτελούν άλλωστε και το πιο τρανταχτό παράδειγμα του «φυτικού γιγαντισμού», έχοντας περάσει μέσα στα τελευταία 25 χρόνια από 12-13 γραμμάρια βάρους ανά φρούτο σε 24-25 γραμμάρια σήμερα. Κι όμως, αν και για ένα διάστημα υπήρχαν ενστάσεις για τη γεύση της γιγάντιας φράουλας, πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει: λιγότερα λιπάσματα, λιγότερες ορμόνες και μία καλύτερη επιλογή ποικιλιών είναι οι δρόμοι που ακολουθούν οι παραγωγοί για να αναπτύσσουν φράουλες μεγάλες, αλλά και εύγευστες.
Άλλο λαμπρό παράδειγμα της υπερ-ανάπτυξης των μικρών φρούτων αποτελεί το μύρτιλλο, που αποτελεί ελιξίριο υγείας χάρη στην περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικές ουσίες. Τα μεγάλα μύρτιλλα που φιγουράρουν πλέον στα ράφια των σούπερ-μάρκετ δεν είναι λιγότερο ωφέλιμα από αυτά που μπορεί να συναντήσει κανείς στα δάση: απλώς προέρχονται από μία διαφορετική ποικιλία, την αμερικανική, που δίνει πιο μεγάλους καρπούς από την ευρωπαϊκή, αλλά εξίσου γευστικούς και χυμώδεις.
Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι όλα τα γιγάντια φρούτα είναι και εύγευστα: υπάρχουν προϊόντα που έχουν «τρομπαριστεί» με νερό και για τον λόγο αυτό έχει εξασθενήσει η γεύση τους. Στην περίπτωση αυτή, είναι σημαντικό να εντοπίσετε τις «ένοχες» ποικιλίες. Με ποιον τρόπο; Η πιο σίγουρη λύση είναι η δοκιμή. Και σε κάθε περίπτωση, προσπαθήστε να επιλέγετε φρούτα εποχής, που προέρχονται από βιολογικές καλλιέργειες.
Λιγότερες βιταμίνες για όλα τα μεγέθη
Σε ό,τι αφορά τη θρεπτική αξία των extra-large φρούτων, η συζήτηση γίνεται πιο περίπλοκη. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι στο πέρασμα των χρόνων τα φρούτα έχουν χάσει μέρος των πολύτιμων συστατικών τους. Σε φετινή έρευνα, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Τέξας διαπίστωσαν ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια η περιεκτικότητα ορισμένων φρούτων σε ασβέστιο, σίδηρο, βιταμίνη C, κάλιο και ριβοφλαβίνη έχει μειωθεί έως και 40%.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σήμερα τα φρούτα περιέχουν περισσότερο νερό και κάποιες φορές πολλά ινώδη σημεία χωρίς καμία θρεπτική αξία. Προσοχή ωστόσο: σε ό,τι αφορά την περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά, περισσότερο από τις διαστάσεις του φρούτου παίζει ρόλο το περιβάλλον και η τεχνική καλλιέργειάς του. Η αποδυνάμωση του εδάφους που σχετίζεται με την υπερβολική εκμετάλλευσή του αποτελεί καθοριστικό παράγοντα, όπως και η πρόωρη συλλογή των φρούτων που ακολουθεί την τεχνητή ωρίμανσή τους.
Μικρά ή μεγάλα, καλύτερα βιολογικά
Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα δεν είναι η αγορά υπερμεγεθών φρούτων ή όχι, αλλά ο εντοπισμός προϊόντων που αν και μεγάλων διαστάσεων, έχουν καλλιεργηθεί με υγιεινές μεθόδους. Όπως για παράδειγμα, τα βιολογικά. Αμερικανοί αναλυτές μελέτησαν στοιχεία που είχαν συλλεχθεί από το αμερικανικό Υπουργείο Γεωργίας και τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων από το 2000 έως το 2009 σχετικά με τη χρήση φυτοφαρμάκων σε 53 φρούτα και λαχανικά και συνέταξαν τη λεγόμενη λίστα “Dirty Dozen”, που περιλαμβάνει τα δώδεκα πιο «βρώμικα» τρόφιμα της αγοράς.
⊕ Με τη φλούδα ναι αλλά πώς;
Στη φλούδα κρύβονται όλα τα θρεπτικά συστατικά. Ένζυμα που επιταχύνουν το μεταβολισμό, μεταλλικά άλατα που θρέφουν τους ιστούς, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες που ενισχύουν την υγεία του οργανισμού… Είναι πολλά τα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν στη φλούδα των φρούτων και των λαχανικών, αλλά τελικά καταλήγουν στον κάδο των αχρήστων, καθώς τα ξεφλουδίζουμε πριν τα καταναλώσουμε. Κι όμως, η ίδια η φύση μάς προσφέρει πολλά μέσα για να καταναλώνουμε τους καρπούς της με ασφάλεια, χωρίς να πετάμε το καλύτερο!
● Νερό με λεμόνι ή ξύδι:
Απομακρύνει το 99% από τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων και εντομοκτόνων που έχουν παραμείνει στην επιφάνεια των φρούτων και των λαχανικών. Για να το προετοιμάσετε, ρίχνετε σε ένα μεγάλο μπολ 1 λίτρο νερό και προσθέτετε το χυμό ενός λεμονιού ή 3 κουταλιές λευκό ξύδι. Βυθίζετε μέσα τα φρούτα και τα λαχανικά με τη φλούδα, τα αφήνετε για 3-5 λεπτά, στη συνέχεια τα τρίβετε ελαφρά και τα στεγνώνετε με ένα καθαρό πανί από σκληρό ύφασμα. Το ισχυρά όξινο περιβάλλον του νερού αποδυναμώνει τη δράση πολλών χημικών ουσιών που έχουν χρησιμοποιηθεί για την καλλιέργεια των τροφίμων.
● Νερό με σόδα:
Σε αντίθεση με το όξινο νερό, η μαγειρική σόδα παράγει ένα βασικό περιβάλλον, το οποίο είναι εξίσου αποτελεσματικό στην απομάκρυνση των χημικών ουσιών που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας. Ακολουθείτε παρόμοια διαδικασία προετοιμασίας, ρίχνοντας σε ένα μεγάλο μπολ 1 λίτρο νερό και διαλύοντας σε αυτό ένα κουταλάκι μαγειρική σόδα σε σκόνη. Θα πρέπει ωστόσο να γνωρίζετε ότι το βασικό περιβάλλον πέρα από την απομάκρυνση των χημικών καταλοίπων, προκαλεί και την απώλεια μέρους των υδατοδιαλυτών βιταμινών και των μεταλλικών αλάτων που υπάρχουν στην φλούδα των τροφίμων.
● Ενεργό όζον:
Στην αγορά, κυκλοφορούν πλέον τα λεγόμενα «πλυντήρια τροφίμων», τα οποία απομακρύνουν ορμόνες, αντιβιοτικά, εντομοκτόνα, φυτοφάρμακα και τοξίνες με τη χρήση ενεργού όζοντος. Το ενεργό όζον αποτελεί την πιο χημικά ενεργή μορφή οξυγόνου και αποτελεί ένα ισχυρό μικροβιοκτόνο, που εξουδετερώνει βακτήρια, μύκητες και ιούς, γι’ αυτό και συχνά χρησιμοποιείται και για τον καθαρισμό του πόσιμου νερού.
Ποια είναι τα 12 πιο «βρώμικα» της αγοράς;
Παρά το γεγονός ότι τα φρούτα και τα λαχανικά ελέγχθηκαν αφού πρώτα είχαν πλυθεί και ξεφλουδιστεί, τα περισσότερα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων και χημικών ουσιών εντοπίστηκαν στα εξής:
μήλα, ροδάκινα, πιπεριές, σέλερι, νεκταρίνια, φράουλες, κεράσια, αχλάδια, σταφύλια, σπανάκι, μαρούλι και πατάτες.
Αντιθέτως, τα 12 πιο «καθαρά» τρόφιμα αποδείχτηκαν τα εξής: κρεμμύδια, αβοκάντο, καλαμπόκι, ανανάς, μάνγκο, σπαράγγια, αρακάς, ακτινίδια, μπανάνες, λάχανο, μπρόκολο και παπάγια.
Ο οδηγός αυτός αποτελεί πολύτιμο βοήθημα για τους καταναλωτές που δεν έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν όλα τα προϊόντα τους βιολογικά (που ως γνωστόν αποτελούν την πιο υγιεινή και ασφαλή επιλογή), επισημαίνοντάς τους αυτά που χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής στην επιλογή. Να σημειωθεί ότι διεθνείς μελέτες έχουν συνδέσει τα φυτοφάρμακα με τοξίκωση του νευρικού συστήματος, καρκίνο, διαταραχές του ορμονικού συστήματος και χαμηλό IQ στα παιδιά.
