Η τσουκνίδα είναι ένα από τα σπουδαιότερες τροφές – φάρμακα της φύσης. Πλούσια σε μεταλλικά άλατα (σίδηρο, φώσφορο, μαγνήσιο, ασβέστιο, πυρίτιο, μαγγάνιο, άζωτο και κάλιο) και βιταμίνες Α, C και Κ. Αυτό το μίγμα θρεπτικών ουσιών την καθιστά ένα σπουδαίο τονωτικό, όταν αισθάνεστε ότι έχουν αδειάσει οι μπαταρίες σας, είστε στρεσαρισμένοι ή αναρρώνετε από κάποια ασθένεια. – Τσουκνίδα. Μια άγνωστη υπερτροφή –
του Γιώργου Γιαγκίδη, διαιτολόγου, διατροφολόγου
Πράγματι, η τσουκνίδα (urtica dioica), είναι μια υπερτροφή που «αγνοείται» η σπουδαία διατροφική της αξία. Συνήθως, όταν σκεφτόμαστε την τσουκνίδα μάς έρχεται στο νου το κάψιμο και η φαγούρα που νιώθουμε κάθε φορά που την ακουμπάμε. Κι όμως, χωρίς αυτό το ιδιαίτερο τσίμπημά της θα είχε καταστραφεί από τα έντομα και τα ζώα. Είναι η δική της ασπίδα προστασίας γι’ αυτό πρέπει να φοράμε πάντα γάντια όταν τη συλλέγουμε. Η τσουκνίδα ανήκει στο γένος φυτών Urtica, της οικογένειας Urticaceae. Το όνομά της προέρχεται από τη λατινική λέξη uro που σημαίνει “κάψιμο”. Υπάρχουν περισσότερα από 500 είδη σε όλο τον κόσμο. Η χρήση της ως φαρμακευτικό φυτό χρονολογείται από την Αρχαία Ελλάδα που χρησιμοποιούνταν ως διουρητικό και καθαρτικό.
Γιατί «τσούζει»;
Όλοι μας, κυρίως ως μικρά παιδιά στο παιχνίδι στην ύπαιθρο, θα έχουμε νιώσει το χαρακτηριστικό πόνο από το τσίμπημα της τσουκνίδας αλλά λίγοι γνωρίζουμε την αιτία: Οι τρίχες της τσουκνίδας, που είναι λεπτές και μυτερές σαν βελόνα σύριγγας, κατά την επαφή τους με κάποιο ξένο σώμα απελευθερώνουν τις ουσίες ισταμίνη και φορμικό οξύ μέσω της πίεσης που ασκείται, οι οποίες προκαλούν το αίσθημα καψίματος στο δέρμα. Βέβαια, δεν είναι παρά μια κατάσταση που περνά σε ελάχιστα λεπτά.
♦ Σε περιπτώσεις σοβαρού ερεθισμού δοκιμάστε: πλύσιμο με νερό και σαπούνι, εναπόθεση στο σημείο καψίματος φύλλων μολόχας, αλλαγή ρούχων ενώ σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορείτε να απευθυνθείτε σε δερματολόγο.
Διατροφή
Αναφορές για τη διατροφική και ιατρική αξία της τσουκνίδας έχουμε από την αρχαιότητα από το Διοσκουρίδη και τους πατέρες της Ιατρικής, Γαληνό και Ιπποκράτη. Ο τελευταίος την τοποθέτησε στην κατηγορία «πανάκεια» για την υγεία.
- Είναι εξαιρετική πηγή φυτικών ινών, βιταμινών Α, Β2 και Κ, ασβεστίου, σιδήρου, μαγνησίου και μαγγανίου.
- Περιέχει σημαντικές ποσότητες πρωτεΐνης, βιταμινών Β9 (φυλλικό οξύ), Β6, καλίου, χαλκού, χολίνης (έτσι και ακετυλοχολίνης – νευροδιαβιβαστής που βοηθά συνολικά και στη μείωση χοληστερόλης) και βεταΐνης.
- Ακόμα διαθέτει πλήθος αντιοξειδωτικών, όπως φλαβονοειδή, ωστόσο δεν έχουμε τα ακριβή ποσοστά τους.
Παρακάτω δίνεται χαρακτηριστικός πίνακας με τις ποσότητες και % επάρκεια βάσει των μέσων ημερήσιων αναγκών σε θρεπτικά συστατικά σε μια διατροφή 2.000 θερμίδων/ημέρα (όλα αναφέρονται στα 100 γρ τσουκνίδας νωπής).
Πηγές: Nutrition Value, 2017 & Nutrition Data, 2012
Τσουκνίδα, σίδηρος και χορτοφαγία
Εδώ να σημειώσουμε πως η τσουκνίδα έχει ελάχιστες ποσότητες οξαλικών οξέων, τα οποία βρίσκονται σε φυτικές τροφές, όπως το σπανάκι, και μειώνουν σημαντικά την απορρόφηση του σιδήρου και ασβεστίου. Έτσι μέσω της τσουκνίδας μπορούμε να επιτύχουμε πολύ καλή πρόσληψη σιδήρου, αλλά και ασβεστίου, μετάλλων ιδιαίτερα σημαντικών για χορτοφάγους.
Ιατρική χρήση
Πολλές σύγχρονες και μη μελέτες δείχνουν πως η τσουκνίδα έχει δράση:
- Αντιφλεγμονώδη
- Υποτασική
- Αναλγητική
- Αντιδιαβητική
- Αντιρρευματική
- Αντικαρκινική (καρκίνος προστάτη και μαστού)
- Αντιμικροβιακή
- Αντιαλλεργική
- Διουρητική
- Για αντιμετώπιση μυκητιάσεων στα φυτά
- Τόνωση του ανοσολογικού
- Ηπατική επούλωση και προστασία
- Βελτίωση γονιμότητας
Μαγειρική
Τα φύλλα της τσουκνίδας συλλέγονται για τη μαγειρική μέχρι την ανθοφορία (Απρίλης-Μάϊος), λόγω τρυφερότητας. Δοκιμάζεται με πλιγούρι ή ως σαλάτα, αφού πρώτα έχει ζεματιστεί με βραστό νερό. Επίσης σε πίτες (τσουκνιδόπιτα) ή και με άλλα χόρτα, αλλά και σε σούπες. Τέλος, στις ποντιακές νηστείες κατά την παράδοση κατανάλωναν τα «Κιντέατα», δηλαδή ζεματούσαν την τσουκνίδα, την έλιωναν με σκόρδο και με το νερό της και στη συνέχεια, την έβραζαν με λίγο αλεύρι. Τέλος, πίνεται και ως αφέψημα, το οποίο περιέχει πολλά θρεπτικά συστατικά.
Συμπέρασμα
Κατανοούμε λοιπόν το διατροφικό πλούτο αυτής της υπερτροφής που αγνοούμε συστηματικά κι ας είναι η πρόσβαση σε αυτήν τόσο εύκολη στην Ελλάδα. Σε αντίθεση με τις περισσότερες εμπορικές «υπερτροφές» η τσουκνίδα με το κατάλληλο μαγείρεμα μπορεί να αποδώσει ποικιλία θρεπτικών συστατικών για την υγεία και ευεξία του καταναλωτή. Επιπρόσθετα, ας μην ξεχνάμε τη σπουδαία ιατρική χρήση του φυτού. Τολμήστε λοιπόν να δοκιμάσετε λίγο από την τσουκνίδα μας!
Βιβλιογραφία
- B. Adhikari, A. Bajracharya, Comparison of nutritional properties of Stinging nettle (Urtica dioica) flour with wheat and barley flours, 2016
- T. A. Johnson, J Sohn et al, Lipophilic stinging nettle extracts possess potent anti‐inflammatory activity, are not cytotoxic and may be superior to traditional tinctures for treating inflammatory disorders, 2013
- L. Rutto, E Ramirez et al, Mineral properties and dietary values raw and processed Stinging nettle (Urtica dioicaL.), 2013
- Α. Μοσχοβάκη, Τσουκνίδα: Θεραπευτικές ιδιότητες και παρενέργειες, 2016
- Κ. Μουρατίδου, Η Τσουκνίδα στη διατροφική μας παράδοση & τα οφέλη της, 2009
