Τζίτζικας: το κύκνειο ερωτικό άσμα στον έρωτα και στη ζωή! Γιατί άραγε τραγουδούν τα τζιτζίκια; Αυτό το επίμονο μονότονο άσμα που συνοδεύει εκκωφαντικά τις ανέμελες καλοκαιρινές μέρες και νύχτες μας;
♦ της Μαρίας Γκέκα
Λίγα πράγματα γνωρίζουμε για τα τζιτζίκια, οι περισσότεροι έχουμε υπόψη μας το γνωστό μύθο του Αισώπου: «Ο τζίτζικας και ο μέρμηγκας», ο οποίος αφορά ένα εργατικό μυρμήγκι που δουλεύει ακατάπαυστα όλο το καλοκαίρι και ένα τεμπέλη τζίτζικα που τραγουδάει ανέμελα χωρίς να προνοεί για τις δύσκολες μέρες του χειμώνα! Όμως…
Γνώριζες ότι τα τζιτζίκια ζουν για περίπου 17 χρόνια σαν σκουλήκια κάτω από το χώμα και βγαίνουν στην επιφάνεια της γης μια ζεστή ανοιξιάτικη μέρα, και οι τελευταίες εβδομάδες τους στη γη είναι ένα ερωτικό κάλεσμα στο ταίρι τους;
Πώς να ξέραμε όταν ήμασταν παιδιά και διαβάζαμε το μύθο του Αισώπου, ότι το τζιτζίκι δεν είναι ένας σπάταλος τεμπέλης, αλλά ένας τροβαδούρος που αναζητεί με το κύκνειο άσμα του την ερωτική σύντροφο για να ζευγαρώσει.
Ας δούμε, λοιπόν, ποιο είναι στην πραγματικότητα αυτό το μοναδικό έντομο που ζει μέσα στη γη σαν ταπεινό σκουλήκι για πολλά χρόνια και αναδύεται από το χώμα για να μεταμορφωθεί σε φτερωτή προνύμφη με διάφανα φτερά και μια διαπεραστική φωνή, αναζητώντας το θηλυκό του ταίρι για να ολοκληρώσει τη σύντομη ζωή του;
Ο συναρπαστικός τρόπος ζωής των τζιτζικιών αποτελούσε πηγή γοητείας από την αρχαιότητα.
Αρκετοί πολιτισμοί θεώρησαν αυτά τα έντομα ως ισχυρά σύμβολα αναγέννησης λόγω του ασυνήθιστου κύκλου ζωής τους. Στην κινέζικη λαογραφία, τα τζιτζίκια θεωρούνταν πλάσματα υψηλού επιπέδου, που οι κυβερνήτες θα έπρεπε να προσπαθούν να μιμηθούν την αγνότητά τους, ενώ πολλά μοτίβα με παραστάσεις τζιτζικιών κοσμούσαν τους τοίχους και τα έπιπλα των αυτοκρατορικών κτιρίων της Κίνας.
Τα τζιτζίκια είναι μέλη της υπεροικογένειας των τετιγιδών (Cicadoidea) και διακρίνονται από το εύσωμο σώμα, τα πλατιά κεφάλια, τα φτερά με καθαρή μεμβράνη και τα μεγάλα σύνθετα μάτια τους. Αν και έχουν αρκετά μεγάλο μέγεθος για έντομα (2-5 εκατοστά) είναι δύσκολο να τα εντοπίσει κανείς, γιατί το χρώμα τους είναι παρόμοιο με το χρώμα των κορμών των δένδρων. Το σώμα τους είναι πεπλατυσμένο, το κεφάλι τους κοντό και πλατύ, έχουν πέντε μάτια, δύο μεγάλα και τρία μικρότερα, βοηθητικά.
Τα φτερά τους είναι φτιαγμένα από λεπτή διάφανη μεμβράνη και τα πόδια τους λεπτά και μακριά. Υπάρχουν περισσότερα από 3.000 είδη τζιτζικιών, τα οποία εμπίπτουν σε δύο περίπου κατηγορίες: τα ετήσια τζιτζίκια, τα οποία εντοπίζονται κάθε χρόνο και τα περιοδικά τζιτζίκια, τα οποία περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους κάτω από τη γη και αναδύονται μετά από πολλά χρόνια.
Παρά το όνομά τους, τα ετήσια τζιτζίκια ζουν γενικά για δύο έως πέντε χρόνια -αν και ορισμένα είδη μπορεί να ζουν περισσότερο- και οι κύκλοι ζωής του γόνου τους επικαλύπτονται. Ακόμη και τα περιοδικά τζιτζίκια εμφανίζονται τα περισσότερα χρόνια σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές καθώς χωρίζονται σε 15 κύκλους γόνου, ο καθένας από τους οποίους διαρκεί 13 ή 17 χρόνια.
Ο συναρπαστικός κύκλος ζωής των τζιτζικιών
Ο κύκλος ζωής των τζιτζικιών έχει τρία στάδια: αυγά, νύμφες και ενήλικες. Τα θηλυκά τζιτζίκια μπορούν να γεννήσουν έως και 400 αυγά χωρισμένα σε δεκάδες τοποθεσίες. Τον Ιούλιο και Αύγουστο, το θηλυκό γεννά τα αυγά στους μίσχους των φυτών. Κατά το τέλος του καλοκαιριού, από τα αυγά βγαίνουν οι προνύμφες που σκάβουν λαγούμια με διάφορα βάθη, ανάλογα με την εποχή, για να τραφούν απομυζώντας τη λύμφη των ριζών από τους βλαστούς και τα δένδρα.
Αυτά τα έντομα περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους υπόγεια και κάθε 13 ή 17 χρόνια, διαφορετικοί γόνοι – ομάδες τζιτζικιών κάνουν το ντεμπούτο τους ταυτόχρονα – αφήνουν τα υπόγεια λημέρια τους και βγαίνουν στο φως για να ζευγαρώσουν.
Η αναπτυξιακή διαδικασία ποικίλλει σε μήκος, αλλά περιοδικοί γόνοι εμφανίζονται συγχρονισμένα ανάλογα με το έτος και τη θερμοκρασία του εδάφους. Περιμένουν τις κατάλληλες συνθήκες για αναπαραγωγή, οι οποίες είναι όταν το έδαφος ζεσταθεί στους 18°C στο καθορισμένο έτος ενός γόνου. Δεν είναι σαφές γιατί αυτά τα τζιτζίκια έχουν τόσο διακριτούς και παράξενα χρονισμένους κύκλους, αν και ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι έχει να κάνει με την αποφυγή των αρπακτικών.
Τα περιοδικά τζιτζίκια δεν δημιουργούν καταστροφικές πληγές, όπως κάνουν μερικές ακρίδες, αν και έως και 1,5 εκατομμύριο τζιτζίκια μπορεί να συνωστίζονται σε ένα στρέμμα γης.
Σε αντίθεση με τις ακρίδες, τα τζιτζίκια δεν τρώνε τη βλάστηση, αλλά πίνουν το χυμό από τις ρίζες δέντρων και βλαστών. Τα μεγάλα σμήνη μπορούν να κατακλύσουν και να καταστρέψουν τα νεαρά δέντρα για να τραφούν και να γεννήσουν τα αυγά τους σε αυτά, αλλά τα μεγαλύτερα δέντρα συνήθως δεν υφίστανται σοβαρή ζημιά, καθώς τα τζιτζίκια δεν μένουν για πολύ. Οι ενήλικες πεθαίνουν μέσα σε περίπου τέσσερις έως έξι εβδομάδες μετά την ανάδυση.
Διαβάστε ακόμα ⇒ Ενισχύστε την υγεία σας με καλοκαιρινά βότανα
Το τραγούδι των τζιτζικιών
Μόνο τα αρσενικά παράγουν αυτό το συγκεκριμένο είδος ήχων με τις δονητικές μεμβράνες που έχουν στην κοιλιά τους. Οι ήχοι ποικίλλουν πολύ και ορισμένα είδη είναι περισσότερο μουσικά από άλλα. Αν και οι ήχοι των τζιτζικιών μπορεί να ακούγονται παρόμοιοι στους ανθρώπους, τα τζιτζίκια χρησιμοποιούν διαφορετικές κλήσεις για να εκφράσουν ανησυχία ή να προσελκύσουν τις συντρόφους. Το αρσενικό τραγουδά και το θηλυκό γεννά μέσα στα δένδρα άπειρες νύμφες που επιστρέφουν στη γη για να μεταμορφωθούν και να ολοκληρώσουν τον αέναο κύκλο της φύσης που αναγεννιέται…
Η ζωή των τζιτζικιών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχει έναν ιδιαίτερα ισχυρό συμβολισμό στη συλλογική ανθρώπινη φαντασία: η διαδικασία με την οποία αναδύεται από τον εξωσκελετό του συνδέεται συχνά με ιδέες αναγέννησης και ανανέωσης. Από αυτή την οπτική γωνία το τζιτζίκι γίνεται έμβλημα ομορφιάς και ανάστασης, ενώ διατηρεί την έννοια της ελαφρότητας και της ξενοιασιάς.
Κάθε καλοκαίρι λοιπόν, που αξιωνόμαστε να ακούσουμε αυτόν το μοναχικό και παρεξηγημένο τροβαδούρο της ζωής και του καλοκαιριού, έρχονται στη θύμηση οι στίχοι που έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης, ως ένας ύμνος προς το καλοκαίρι, τον ήλιο και τη ζωή!
«Εσείς τζιτζίκια μου άγγελοι,
γειά σας κι η ώρα η καλή.
Ο βασιλιάς ο Ήλιος ζει;
Κι όλ’ αποκρίνονται μαζί.Ζει, ζει, ζει, ζει, ζει, ζει,
ο βασιλιάς ο ήλιος ζει»!
